Różne prace

Prace z różnych dziedzin

Digital Rights Managment – zasada działania

Zanim przejdę do przedstawienia wszystkich kontrowersji powstałych wokół Digital Rights Managment, uważam za istotne wcześniejsze zdefiniowanie tej technologii oraz zasady jej działania.

Według portalu Wikipedia – Digital Rights Managment (DRM – zarządzanie prawami cyfrowymi) to „oparty o mechanizmy kryptograficzne, (lub inne metody ukrywania treści) system zabezpieczeń, mający przeciwdziałać używaniu danych cyfrowych w sposób sprzeczny z wolą ich wydawcy”[1].

DRM jest pojęciem bardzo szerokim, obejmującym w zasadzie wszystkie sposoby ochrony treści objętych prawem autorskim, za pomocą rozwiązań technicznych. W pewnym uproszczeniu można stwierdzić, iż zasadą działania DRM jest odebranie kontroli nad korzystaniem z treści, zapisanych w cyfrowej postaci, jej użytkownikowi, a oddanie jej w ręce komputerowego programu[2].

W praktyce takie rozwiązanie pozostawia podmiotowi, uprawnionemu do publikowania utworów, ogromną swobodę przy określania sposobu korzystania z niego. Przykładami stosowania takich ograniczeń mogą być wprowadzenie na płycie DVD limitu określającego ilość możliwych do sporządzenia kopii lub dołączenie do płyty audio CD określonej sekwencji danych, mającej za zadanie zakłócić (scrambling) działanie programu kopiującego muzykę. Celem pierwszej generacji technologii DRM było jedynie uniemożliwienie wykonywania kopii treści utrwalonych techniką cyfrową. Druga generacja DMR jest obecnie na etapie tworzenia i zmierza do objęcia kontrolą wyświetlania, kopiowania, drukowania i wszystkich innych czynności, których przedmiotem mogą być utwory zapisane w formacie cyfrowym[3].

Wyróżnić możemy 3 poziomy, na których funkcjonuje Digital Rights Managment: ustalenie zakresu ochrony prawnoautorskiej, przysługującej danej treści, jej dystrybucje i kontrole korzystania z utworu już po jego dystrybucji. Głównym zadaniem DRM jest więc skuteczne zdefiniowanie i opisanie trzy elementów: użytkownika, treści, zakresu korzystania z niej oraz powiązań pomiędzy tymi elementami.[4]

[1]    pl.wikipedia.org/wiki/Digital_Rights_Management

[2]    computer.howstuffworks.com/drm.htm

[3] Ibidem.

[4] Ibidem.

Samorząd terytorialny w Konstytucjach

Preambuła Konstytucji gwarantuje funkcjonowanie systemu w ramach pomocniczości (wspólnoty lokalne mogą się do tego odnosić). Artykuł 16 samorząd wypełnia zadania władzy publicznej, RP gwarantuje udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy (zapis z 1989 roku).

Ósmego marca 1992 roku wprowadzono odrębny rozdział VI pod tytułem samorząd terytorialny. Określono samorząd jako podstawowa formę organizacji życia w gminie zaspokajające zbiorowe potrzeby społeczności lokalnej. Gmina posiada osobowość prawna oraz wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym na zasadach określonych przez ustawę.

Mała Konstytucja była to ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach władzy ustawodawczej a wykonawczej RP oraz o samorządzie terytorialnym. Siedemnastego października 1992 roku wpisano rozdział V,  według którego samorząd terytorialny jest podstawowa formą organizacji lokalnego życia publicznego i w ramach ustaw wykonuje istotną część zadań publicznych – oczywiście, z wyłączeniem zastrzeżonych kompetencji administracji rządowej.

Drugiego kwietnia 1997 roku – artykuł 15, ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizacje władzy publicznej. Nakaz ustawodawcy dla ustawodawczego kształtowania podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem więzi społecznych, gospodarczych, kulturowych tak, aby zapewniał jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych. Artykuł 16 samorząd uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej.

Władztwo– możliwość realizowania zadań i podejmowania decyzji administracyjnych, ustawowo przyznane.

Artykuł 16, w obszarze zadań publicznych własnych jednostki sprawują władztwo samodzielnie, we własnym imieniu, a w sprawach zleconych niesamodzielnie, a imieniu państwa.

Osobowość prawna – jest to przymiot nadawany z mocy prawa, a oznaczający możliwość występowania w stosunkach z innymi podmiotami (organy administracji rządowej, osoby cywilne i fizyczne) we własnym imieniu, na własny rachunek i na własna odpowiedzialność. Może być podmiotem praw i obowiązków w sferze majątkowej.

1990 rok – przyznawała gminie osobowość prawną, a w Małej Konstytucji odniesiono do jednostek samorządu terytorialnego.

1997 rok – artykuł 165 ustęp 1, Jednostki samorządu terytorialnego maja osobowość prawną. Przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe.

Gwarantowanie samodzielności finansowej- (dochody, wydatki, uchwalanie budżetu)

1992 – artykuł 73, dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne tych jednostek, subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

1997 – artykuł 167 ustęp 4, dotacje, subwencje i dochody własne. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następowały wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Zasada odpowiedniości (artykuł 167, ustęp 1)- zmiana podziałów w dochodach publicznych między samorządem a władzą rządową dostosowany do przypadających im zadań.

Władztwo dochodowe – artykuł 168, jednostki samorządu terytorialnego maja prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.

Władztwo organizacyjne- możliwość samodzielnego kształtowania struktur wewnętrznych administracji.

1992- artykuł 71, jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania za pośrednictwem swoich organów stanowiących i wykonawczych, swobodnie określając w granicach ustaw swoje struktury wewnętrzne.

Artykuł 169- wykonywanie zadań za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych, odesłanie do ustaw (tryb wyboru organów, sposób powoływania itp.), ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają ich organy stanowiące w granicach ustaw.

Nadzór nad samorządem terytorialnym-

1992 – artykuł 74, nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.

1990 – artykuł 171, granice nadzoru w zakresie kryterium (wyłącznie legalności czyli zgodności z prawem) podmioty uprawnione do nadzoru (prezes RM, wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych Regionalne Izby Obrachunkowe), rozwiązania organu stanowiącego samorządu terytorialnego może dokonać Sejm na wniosek prezesa RM w przypadku rażącego naruszenia Konstytucji lub ustawy.

Ochrona sądowa jednostek samorządu terytorialnego

Artykuł 165, ustęp 2- samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sadowej.

Artykuł 166- Naczelny Sąd Administracyjny rozpatruje spory kompetencyjne miedzy organami samorządu terytorialnego a administracji rządowej.

Możliwość zwrócenia się do trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o wydanie orzeczenia

Zgodność ustaw, umów międzynarodowych z konstytucją – artykuł 188, 191, zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, przepisów prawa wydane przez centralne organy administracji rządowej o zgodność z konstytucją itp.

GMINA

Gmina jest to lokalna wspólnota samorządowa, która skupia mieszkańców – żeby być członkiem tej wspólnoty wystarczy mieszkać na terenie danej gminy – więcej wymogów nie ma.

Dwudziestego siódmego maja 1990 roku odbyły się pierwsze wybory do władz gmin w postkomunistycznej Polsce.

Było wtedy 2478 gmin.

1.01.1990 – funkcjonowała sama gmina.

O samorządzie terytorialnym 8.03.1998, nazwa zmieniona ustawą 29.12.1998 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustroju państwa.

Gmina uzyskuje osobowość prawną- jest jednostka samodzielną, gwarantują ochronę prawną, wykonywanie zadań w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Ma możliwość kształtowania własnych dochodów, własnego budżetu i posiadania majątku.

Rada Ministrów- kompetencja dotycząca granic, powołania, nazwy, siedziby władz gminnych w drodze rozporządzenia po konsultacji z mieszkańcami.

Rada gminy nie ma możliwości zmienić nazwę, siedziby rady gminy, ale może kierować postulaty do Rady Ministrów.

Ustawy kompetencyjne:

17.05.1990 – ustawa o podziale zadań i kompetencji w określonych ustawach szczegółowych pomiędzy organami gminy a organami administracji rządowej oraz zmianie niektórych ustaw.

Państwo oddaje cześć zadań na rzecz gminy, zadania przekazane w formie innych ustaw.

Artykuł 6 – do zakresu zadań należą sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone na rzecz innych podmiotów.

Artykuł 7,8 – zadania dzielimy na własne i zlecone. Łączy je podmiot (organy gminy realizują te zadania), charakter publiczny, a różni sposób w jaki trafiły te zadania go gminy.

Porozumienie – z organami administracji rządowej (wojewoda, urzędy rejonowe)

  • miedzy powiatem a gminą
  • musi być zawarta droga finansowania
  • przejmowanie zadań wymaga zgody Rady Gminy

Klauzula generalna zawarta art. 16 ust. 1 pkt 1 z.n.k.U

Należy przyjąć, iż wyliczenie deliktów z zakresu reklamy zawarte w art. 16 z.n.k.U. jest egzemplaryczne. Jak podkreśla E. Nowińska celem art. 16 jest wskazanie tych form nieuczciwej reklamy, które ustawodawca uznał za najgroźniejsze dla praktyki gospodarczej.

Art. 16 ust. 1 pkt 1 z.n.k.U. mówi, iż „czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka”.

Generalnie rzecz biorąc, art. 16 wymienia dwie grupy czynów niedozwolonej reklamy:

  • 16 ust. 1 pkt 1 zd. 1 zajmuje się reklamą sprzeczną z prawem, którą w literaturze przyjęto nazywać reklamą zakazaną oraz
  • 16 ust. 1 pkt 1 zd. 2 i następne odnosi się do reklamy określanej powszechnie mianem nieuczciwej.[1]

Podstawą stwierdzenia niedozwolonego charakteru czynu nieuczciwej reklamy niewymienionego w art. 16 ust. 1 pkt 1 zd. 3 – 5 i art. 16 ust. 3 i 4 może być zatem jedynie sprzeczność z dobrymi obyczajami.

[1]   R. Skubisz [w:] J. Szwaja, Ustawa… op. cit. s. 428

Stypizowane czyny nieuczciwej konkurencji z zakresu reklamy objęte dyspozycją art. 16 z.n.k.U

z drugiego rozdziału pracy magisterskiej

Kluczowe znaczenie w dziedzinie zwalczania nieuczciwej konkurencji w reklamie ma art. 16 z.n.k.U. Zawarty w art. 16 z.n.k.U. katalog czynów nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy ma charakter otwarty. Ustawodawca polski nie zdecydował się na pełne wyliczenie przypadków nieuczciwej reklamy, a ograniczył się do form najczęściej spotykanych. Brak tego wyliczenia wydaje się uzasadniony, gdyż wielki dynamizm istniejący na rynku reklamowym powodowałby tylko fragmentaryczną ochronę innych przedsiębiorców i klientów przed nieuczciwą reklamą[1].

Wyraz otwartości wyliczenia można odnaleźć w treści ust. 1 tegoż artykułu, który mówi, iż „czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności”, po czym następuje wyliczenie. Ponadto o otwartości wyliczenia przesądza fakt, iż katalog czynów nieuczciwej konkurencji z zakresu reklamy otwiera klauzula generalna zawarta w ust 1 pkt. 1 art. 16 ustawy, która mówi, iż „czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności reklama sprzeczna z przepisami prawa lub dobrymi obyczajami[2].

Art. 16 ustawy wymienia, iż czynami nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy są w szczególności:

  • reklama uchybiająca godności człowieka (ust. 1 pkt 1),
  • reklama wprowadzająca w błąd (ust.1 pkt 2 i ust.2),
  • reklama nierzeczowa (ust.1 pkt 3),
  • reklama ukryta (ust.1 pkt 4),
  • reklama uciążliwa (ust.1 pkt 5) oraz
  • niektóre formy reklamy porównawczej (ust.3).

Pamiętać należy, iż często reklama, której można przypisać przymiot nieuczciwości wypełnia znamiona dwu lub więcej typizowanych czynów nieuczciwej konkurencji z zakresu reklamy. Także w piśmiennictwie przyjmuje się, iż podział zawarty w art. 16 z.n.k.U. nie ma charakteru rozłącznego.

Pamiętać należy, iż nieuczciwa reklama przez przymiot swojej nieuczciwości jest czynem sprzecznym z dobrymi obyczajami. Generalizując można powiedzieć, iż źródło nieuczciwości reklamy można odnaleźć we:

  • wprowadzeniu w błąd lub
  • w innym sposobie naruszenia dobrego obyczaju.

Dla potrzeb niniejszej pracy możliwym byłoby przedstawienie stypizowanych czynów nieuczciwej konkurencji w reklamie zgodnie z wyżej wspomnianym podziałem, jednakże wydaje się, iż zachowanie systematyki zawartej w art. 16 z.n.k.U. pozwoli na czytelniejsze przedstawienie omawianego zagadnienia.

[1] zob. R. Stefanicki, Dobre obyczaje w prawie polskim. PPH 2002/5, s.26

[2] Klauzula ta zostanie omówiona w rozdziale następnym

Konstytucyjne gwarancje samodzielności samorządu terytorialnego

Historia:

1989 – nowelizacja konstytucji PRL. Wprowadzono art. 5, który pozwolił na ustanowienie samorządu terytorialnego w gminie ustawą z 8 III 1990.

Ósmego marca 1990 roku – kolejna zmiana w Konstytucji. Wprowadzono rozdział VI zatytułowany Samorząd terytorialny. Określono tam samorząd jako podstawową formę organizacji życia społecznego, zaspokajającą zbiorowe potrzeby. Tam też zagwarantowano osobowość prawną gminy.

17 X 1992 – tzw. Mała Konstytucja (Ustawa o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz samorządzie terytorialnym). Samorządu dotyczył rozdział V. Zapisy były podobne do tych z nowelizacji w marcu 1990 roku.

Konstytucja z 2 IV 1997 roku:

  • Preambuła – już tam zapisana jest zasada pomocniczości
  • 15 – zapewnienie decentralizacji władzy publicznej
  • 15 ust. 2 – nakaz kształtowania podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem więzi społecznych, gospodarczych i kulturowych oraz w sposób zapewniający jednostkom terytorialnym wolność wykonywania zadań publicznych
  • 16 – rozstrzygnięcie o wspólnocie samorządowej i zapewnienie samorządowi uczestnictwa w sprawowaniu władzy publicznej
  • 16 ust. 2 – samodzielność, odpowiedzialność i działanie samorządu we własnym imieniu przy sprawowaniu władztwa [władztwo – możliwość podejmowania decyzji w zakresie zadań jakie zostały ustawowo przyznane]
  • 165 ust. 1 – gwarancja osobowości prawnej i praw majątkowych jednostek samorządu
  • 167 – gwarancja samodzielności finansowej jednostek samorządu
  • 167 ust. 1 – zasada odpowiedniości – podział dochodów powinien wynikać z podziału zadań między państwo a samorząd.
  • 168 – władztwo dochodowe jednostek samorządu terytorialnego – tzn. możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych.
  • 169 ust. 4 – władztwo organizacyjne – ustrój wewnętrzny jednostki samorządu terytorialnego ustanawiają jej organy stanowiące.

Nadzór nad samorządem terytorialnym według Konstytucji:

Art. 171 mówi o zakresie nadzoru nad samorządem terytorialnym oraz podmiotach uprawnionych do jego sprawowania. Jedynym kryterium nadzoru jest legalność a organami go sprawującymi są Prezes Rady Ministrów, wojewodowie i Regionalne Izby Obrachunkowe. Ust. 3 normuje możliwość rozwiązania organu stanowiącego samorządu terytorialnego. Może to nastąpić tylko w przypadku rażącego naruszenia Konstytucji lub ustaw. Rozwiązania dokonuje Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów.

Konstytucyjnym narzędziem ograniczającym nadzór nad samorządem terytorialnym jest zgodnie z art. 165 ust. 2 jest ochrona sądowa. Sądownictwo również, a dokładnie rzecz ujmując sądownictwo administracyjne, ma za zadanie zgodnie z art. 166 ust. 3 rozstrzygać spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej.

Zgodnie z art. 188 i art. 191 organ stanowiący samorządu terytorialnego może występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie czy dany akt prawny (ustawa, umowa międzynarodowa, rozporządzenie) jest zgodne z porządkiem prawnym. Trzeba jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 191 ust. 2 dotyczy to tylko aktów prawnych, które regulują sprawy objęte zakresem działania samorządu terytorialnego.

Prawna definicja reklamy

podrozdział pracy magisterskiej

Przedstawiciele nauki prawa dostrzegli brak jednolitej, powszechnej ustawowej definicji reklamy już dosyć wcześnie. Brak ten był szczególnie istotny z punktu widzenia zwalczania nieuczciwej konkurencji. Niestety, pomimo postulatów przedstawicieli nauki prawa, definicji takiej nie zawarto w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1926r., ani z 1993r.[1]

W związku z powyższym przedstawiciele doktryny prawa podjęli wysiłek zbudowania własnej definicji reklamy. W okresie międzywojennym próby zdefiniowania tego pojęcia podjęli się A. Kraus i F. Zoll, którzy przez reklamę rozumieli „wszelkiego rodzaju oddziaływanie przedsiębiorców na potencjalnych konsumentów, podejmowane w tym celu, aby przez zachwalanie towaru, usługi wywołać zainteresowanie dla warunków transakcji, z jakimi przedsiębiorstwo zwraca się do konsumentów”.[2]

Aktualnie podobnie definiują reklamę inni przedstawiciele nauk prawnych.[3]

W latach 90-tych XX w. B. Jaworska – Dębska dokonała rozróżnienia pojęcia reklama na ujęcie szerokie i wąskie.[4] Autorka stwierdziła, że „w szerokim ujęciu przez reklamę rozumieć należy wszelkie starania zmierzające do upowszechnienia określonych informacji o ludziach, firmach, ideach, przedsięwzięciach lub rzeczach podejmowane w celu ich popularyzacji, wzbudzenia zainteresowania nimi”; w wąskim natomiast znaczeniu „pojęcie reklamy odnosi się jedynie do sfery gospodarczej i obejmuje ono wszelkie działania, aby przy użyciu prawdziwych informacji na temat określonych towarów i usług zwrócić na nie uwagę potencjalnych zainteresowanych jako odbiorców, a jeśli to możliwe, jako stałych klientów”.[5]

Warto zauważyć, iż większość napotykanych w piśmiennictwie definicji reklamy jest zbieżna ze sobą. Definicje te sprowadzają się do przedstawienia reklamy jako działania celowego skierowanego na nakłonienie określonych osób do zachowania się zgodnego z intencją reklamodawcy.

W związku z tym, iż na gruncie polskiego systemu prawa, ani w dorobku nauki nie ma powszechnie przyjętej definicji mogącej znaleźć zastosowanie dla omówienia problematyki nieuczciwej reklamy w dalszej części niniejszej pracy zaproponowano własną. Należy zaznaczyć, iż podstawą dla skonstruowania definiensa omawianego pojęcia stały się poglądy B. Jaworskiej – Dębskiej i E. Nowińskiej. Pierwsza z wymienionych autorek dokonała rozróżnienia pojęcia reklama na ujęcie szerokie i wąskie. Wypada przy tym zaznaczyć, iż przedmiotem analizy dokonanej w niniejszej pracy jest reklama sensu stricto, czyli gospodarcza. Wynika to z analizy art. 1 z.n.k.U., gdzie legislator przesądził, iż „ustawa reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej”.[6]

Natomiast E. Nowińska, wskazała elementy niezbędne do przedstawienia definiowanego pojęcia. Autorka wskazała, iż istotą reklamy jest „pewien przekaz informacyjny”, przedmiotem – „oferty rynkowe (wytwory, usługi)”, zaś celem – „kształtowanie zapotrzebowania”. Zadaniem reklamy są przede wszystkim: nakłonienie do skorzystania z określonej oferty (perswazja) oraz przekazanie odbiorcom szeroko rozumianej informacji.”[7]

Dla potrzeb niniejszego opracowania przez reklamę rozumieć będziemy każdą publicznie rozpowszechnianą informację o charakterze perswazyjnym pochodzącą od reklamodawcy (przedsiębiorcy) skierowaną do potencjalnego klienta mającą na celu wywołanie u niego zachowania zgodnego z wolą reklamodawcy. [8]

Przy czym termin „publiczne rozpowszechnianie informacji” oznacza skierowanie tej samej informacji do nieoznaczonego, szerokiego kręgu adresatów, będących jednakże potencjalnymi nabywcami dóbr lub usług oferowanych przez reklamodawcę. Przez informację będziemy rozumieli każdą wypowiedź, symbol dźwiękowy lub graficzny itp. pochodzący od reklamodawcy i związany z jego sferą działalności gospodarczej. Charakter perswazyjny[9] informacji oznaczać będzie, iż reklamodawca chce aby adresaci reklamy zachowali się zgodnie z jego wolą.

Pamiętać należy, że chociaż reklama powszechnie utożsamiana jest z dotyczącymi towarów lub usług wypowiedziami w środkach masowego przekazu, to jednak reklamą w rzeczywistości jest każda informacja dotycząca towaru lub usługi, która nie stanowi odpowiedzi na „pytanie” stawiane przez jej odbiorcę.[10]

Warty odnotowania jest podział reklamy gospodarczej wprowadzony przez R. Skubisza. Autor w ramach tego podziału rozróżnia reklamę bezpośrednią i pośrednią. Przez reklamę bezpośrednią autor rozumie te wszystkie wypowiedzi, których celem jest nakłonienie odbiorcy do nabycia konkretnych dóbr i usług, przy czym produkty te mogą być nazwane imiennie lecz nie muszą, jeżeli cały kontekst reklamy pozwala je jednoznacznie określić. Natomiast z reklamą pośrednią mamy do czynienia w przypadku, gdy działalność promocyjna sprowadza się do ekspozycji oznaczeń odróżniających takich jak na przykład znak towarowy czy firma, ale które to oznaczenie adresaci przekazu reklamowego kojarzą z określonymi produktami.[11]

[1] I. Wiszniewska, R. Skubisz: Środki zapobiegania nieuczciwej reklamie w projekcie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, PiP 1992/4 s.53

[2]  A. Kraus i F. Zoll za R. Skubisz [w:] J. Szwaja red., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz., Warszawa 2000, s.419

[3] zob. E. Drabienko, Wybrane zagadnienia prawne w działalności reklamowej, PUG 1975/6, s.183; E. Nowińska za: R. Skubisz [w:] J. Szwaja red.: Ustawa…, op. cit. s.419 – 420; A. Tomaszek, Nieuczciwa reklama. Uregulowania w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Palestra 1993/11s.36; P. Białecki, H.Tuchołka Nieuczciwa lub zakazana reklama, Warszawa 2002, s.6

[4] B. Jaworska – Dębska, Wokół pojęcia reklamy, PUG 1993/12, s.21

[5] Dz.U. 1993, Nr 47, poz. 211 z późn. zm.

[6] E. Nowińska, Zwalczanie nieuczciwej reklamy. Zagadnienia cywilno-prawne, Kraków 2002, s.16

[7] informacja ta może być zindywidualizowana (druki adresowe, telefon reklamowy), jednakże nie zmienia to charakteru jej publiczności, gdy w podobnej treści jest przekazywana większej liczbie potencjalnych klientów.

[8] Informacja [łac. informatio] powiadomienie o czymś, zakomunikowanie czegoś; wiadomość. (za: Słownik wyrazów obcych, J. Tokarski red. Warszawa 1974)

[9] Perswazja [łac. persuasio] przekonywanie z przytoczeniem argumentów popierających słuszność zdania. (za: Słownik wyrazów obcych, J. Tokarski red. Warszawa 1974)

[10] zob. R. Sagan, R. Skubisz red., Prawo… op. cit. s. 19

[11] R. Skubisz [w:] J. Szwaja, Ustawa… op. cit. s. 425

Prawny obowiązek obywatela zawiadomienia o przestępstwie

Prawny obowiązek obywatela zawiadomienia o przestępstwie reguluje art. 240 § 1 k.k., który stanowi, że kto mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Przepis ten na każdego obywatela nakłada obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o karalnym przygotowaniu, usiłowaniu lub dokonaniu szczególnie niebezpiecznych przestępstw, tj.: ludobójstwa (art. 118 k.k.), zdrady głównej (art. 127 k.k.), zamachu stanu (art. 128 k.k.), szpiegostwa (art. 130 k.k.), zamachu na życie Prezydenta RP (art. 134 k.k.), gwałtownego zamachu na jednostkę wojskową (art. 140 k.k.), zabójstwa (art. 148 k.k.), sprowadzenia powszechnego niebezpieczeństwa (art. 163 k.k.), porwania samolotu lub statku (art. 166 k.k.), porwania zakładników (art. 252 k.k.). Jest to katalog zamknięty najcięższych przestępstw.

Obowiązek zawiadomienia o jednym z wymienionym przestępstw, bez względu na stopień jego zaawansowania, powstaje wówczas, jeżeli obywatel uzyskał o nim wiarygodną informację, bez konieczności jej sprawdzania. Wiarygodność informacji o przestępstwie nie wymaga pewności, lecz jedynie takiego stopnia uprawdopodobnienia, że u każdego człowieka rozsądnie oceniającego fakty, powinna wywołać podejrzenie co do zaistnienia przestępstwa (np. znalezienie zmasakrowanych zwłok, podsłuchanie rozmowy terrorystów planujących zamach)[1]. Należy zauważyć, że obowiązek ten nie obejmuje również powinności zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa, sprawdzania faktów i okoliczności związanych z jego popełnieniem. Obowiązek, o którym mowa, powinien zostać spełniony niezwłocznie po otrzymaniu informacji o takim zdarzeniu. Niewywiązanie się z niego jest przestępstwem skierowanym przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, określonym właśnie w art. 240 § 1 k.k.

W literaturze przedmiotu spornym pozostaje, czy o przestępstwie określonym w katalogu art. 240 § 1 k.k. powinien zawiadomić adwokat, jeśli wszedł w posiadanie takiej informacji, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, bądź duchowny – gdy uzyskał taką wiadomość przy spowiedzi. Jak pisze Tomasz Grzegorczyk: „Prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, wynikający z art. 240 k.k., nie dotyczy jednak adwokatów i duchownych, gdy powzięli wiadomość w sytuacjach określonych w art. 178 k.p.k. (…)”[2].

Stanowisko przeciwne, które w mojej ocenie jest bardziej trafne i zasługuje na aprobatę, prezentuje Andrzej Marek. Twierdzi on, że: „Trudno bowiem uznać za prawnie usprawiedliwione postępowanie adwokata, który nie przekazuje organom ścigania wiarygodnej informacji o planowanym zabójstwie, zamachu na bezpieczeństwo publiczne (np. planowanym zamachu bombowym) lub innej wymienionej w art. 240 § 1 k.k. zbrodni, zasłaniając się tajemnicą adwokacką. Przekazanie informacji w takich wypadkach jest obowiązkiem, aczkolwiek adwokat nie musi ujawniać nazwiska klienta, od którego ta informacja pochodzi. Dodać należy, że określony w art. 178 k.p.k. zakaz przesłuchania adwokata co do faktów, o których dowiedział się występując jako obrońca w sprawie karnej, dotyczy innej materii niż określony w art. 240 § 1 k.k. powszechny obowiązek zawiadamiania o najcięższych przestępstwach”[3].

Ustawodawca przewiduje uchylenie przestępczości czynu oraz karalności w przypadku niewywiązania się z prawnego obowiązku zawiadomienia o przestępstwie. W myśl art. 240 § 2 k.k. nie popełnia przestępstwa określonego w art. 240 § 1 k.k. ten, kto zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że organ powołany do ścigania przestępstw już wie o przygotowanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym. Okolicznościami uzasadniającymi to przekonanie mogą być np.: popełnienie przestępstwa przed budynkiem Policji lub prokuratury, obecność funkcjonariuszy organów ścigania w miejscu i czasie przestępczego zdarzenia, uzyskanie informacji o przestępstwie ze środków masowego przekazu oraz posiadanie wiadomości, że w tej sprawie prowadzone jest już postępowanie karne. Na podstawie art. 240 § 3 k.k. karalność tego czynu jest uchylona, jeżeli zaniechanie zawiadomienia nastąpiło z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą osobie niezawiadamiającej lub jej najbliższym.

Zbigniew Banasiak

[1] A. Marek, Komentarz do Kodeksu karnego; część szczególna, Warszawa 2000, s. 228.

[2] T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarze Zakamycza, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2003, s. 765.

[3] A. Marek, op. cit., s. 230.

Mediacja w postępowaniu cywilnym

Spory i konflikty są wpisana w życie człowieka. Część z nich można rozwiązać tylko na drodze sądowej, jednak w wielu przypadkach angażowanie wymiaru sprawiedliwości nie jest konieczne. Jedną z metod pozasądowego rozwiązywania sporów jest mediacja – regulowana przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Co warto o niej wiedzieć?

Dla zwaśnionych stron często najtrudniejsze jest podjęcie rzeczowej rozmowy na temat dzielącego je sporu. Dlatego w razie konfliktu zwracają się najchętniej do Sądu, który w oparciu o przepisy prawne podejmuje rozstrzygającą decyzję co do tego, która ze stron ma rację. Mediacja daje osobom skłóconym szanse na znalezienie najbardziej satysfakcjonującego je rozwiązania konfliktu poprzez szczerą rozmowę o trudnych dla nich tematach. Obecność neutralnego i bezstronnego mediatora, ma pomóc stronom stworzyć niezbędną do tego atmosferę wzajemnego zaufania i otwartości.

Wśród wielu zalet mediacji, ciężko odnaleźć jakąś zasadniczą jej wadę. Bezsprzecznie jest ona tańszym i szybszym sposobem rozwiązywania sporów od procesu sądowego. Strony chętniej podporządkowują się rozstrzygnięciom, które same w toku długotrwałych negocjacji wypracowały. W trakcie mediacji są też bardziej samodzielne niż w procesie, bo mają wpływ zarówno na przebieg mediacji jak i treść podpisywanego finalnie porozumienia. Mediacja oferuje też szerszy wachlarz możliwych rozwiązań konfliktu niż przepisy prawne. Wreszcie – dzięki mediacji następuje odciążenie wymiaru sprawiedliwości, a tym samym usprawnienie i przyspieszenie postępowań w sprawach, w których podjęcie mediacji jest niemożliwe.

Szukać wyjścia, a nie winnego

Mówiąc najprościej – mediacja to sposób rozwiązywania sporów bez udziału organów wymiaru sprawiedliwości. W toku mediacji strony zwracają się do postronnej osoby zwanej mediatorem, aby pomogła im polubownie rozwiązać istniejący między nimi spór. Czyli podejmują rozmowy na sporne tematy po to, aby wspólnie podjąć decyzję odnośnie rozwiązania konfliktu. Celem mediacji nie jest więc ustalenie winnego, ale rozstrzygnięcie kwestii spornych i zakończenie konfliktu.

Mediator powinien czuwać nad tym, aby strony odeszły od wzajemnego obwiniania się, od prób ustalenia, kto ma rację i skierowały się ku możliwości znalezienia praktycznego rozwiązania problemu. Czuwa w związku z tym nad przebiegiem dyskusji, zachęca do wzajemnego wsłuchiwania się w przedstawiane argumenty. Wszystko po to, żeby strony same wypracowały rozwiązanie sporu. Mediator nie posiada mocy wydawania wiążących decyzji. W przeciwieństwie do sędziego, który swym orzeczeniem decyduje o prawach i obowiązkach stron, mediator jest jedynie strażnikiem procedury i oparciem stron w ich dążeniach do porozumienia się.

Kiedy stosuję się mediację?

Zarówno w sporach wynikłych na tle prawa cywilnego, karnego jak i administracyjnego. O wszczęcie mediacji mogą więc zwrócić się np.:

  • strony umów cywilnoprawnych, np. umowy najmu, pożyczki czy użyczenia,
  • zwaśnieni sąsiedzi, współpracownicy i kontrahenci.

Przedmiotem mediacji mogą być np.:

  • spory o prawa majątkowe jak i niemajątkowe np. w przypadku naruszenia dóbr osobistych,
  • spory narosłe wokół krzywdy doznanej w związku z popełnieniem czynu niedozwolonego.

Nie można natomiast skierować do mediacji spraw, które rozpoznawane są przez sąd w postępowaniu nakazowym, uproszczonym i upominawczym. Nie prowadzi się mediacji także w sprawach, w których ze względów prawnych zawarcie ugody jest niedopuszczalne, czyli w sprawach o:

  • ustalenie ojcostwa,
  • uznanie za zmarłego,
  • w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.

Organizowanie sesji mediacyjnych jest również bezcelowe, gdy pomimo uprzedniej zgody na jej przeprowadzenie, jedna ze stron (lub obie) swoją roszczeniową postawą uniemożliwia komunikowanie się i podjęcie pertraktacji w celu polubownego załatwienia sprawy.

Szczególną rolę mediacja odgrywa w konfliktach rodzinnych, gdyż umożliwia definitywne rozwiązanie sporów, poprzez przyjęcie stanowiska kompromisowego, co może uchronić strony przed pogłębieniem konfliktu i definitywnym rozpadem łączących je więzi. Mediacja wskazana jest więc w sprawach o rozwód, podział majątku wspólnego, w celu ustalenia zasad wykonywania władzy rodzicielskiej czy sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania.

Wszczęcie postępowania mediacyjnego

Jedną z podstawowych zasad postępowania mediacyjnego jest jego dobrowolność. Strony sporu nie mogą zostać zmuszone do polubownego osiągnięcia porozumienia. Od nich więc zależy zainicjowanie postępowania przed mediatorem a także to, czy wspólnie wypracują kompromis i podpiszą ugodę. Dobrowolność oznacza także, że na każdym etapie postępowania mediacyjnego, każda ze stron może bez żadnych konsekwencji wycofać się z niego i zwrócić się o rozstrzygnięcie do właściwego Sądu.

Zgodnie z treścią art. 183 mediacja może być wszczęta na dwa sposoby:

  • na skutek umowy stron,
  • na podstawie postanowienia Sądu.

Podmiotami inicjującymi postępowanie mediacyjne mogą być więc obie strony sporu, jedna z nich bądź Sąd. W przypadku, gdy obie strony sporu są zainteresowane polubownym rozstrzygnięciem, powinny zawrzeć umowę o mediację, a następnie zwrócić się do mediatora o przeprowadzenie mediacji. Ustawa określa minimalną treść takiej umowy, stanowiąc, że powinna ona zawierać co najmniej:

  • przedmiot mediacji,
  • osobę mediatora,
  • lub sposób jego wyboru.

Określając w treści umowy przedmiot mediacji należy wskazać istniejący już spór lub spór, który może wyniknąć w przyszłości, na tle łączących strony stosunków prawnych. Dla przykładu, umowa o mediację rozwodzących się małżonków powinna określać problem, który uniemożliwia im polubowne rozwiązanie sporu – np. brak porozumienia co do podziału majątku wspólnego, zasad kontaktów z dziećmi itp.

Postępowanie mediacyjne może też być wszczęte na wniosek jednej ze stron. Strona musi wtedy skierować bezpośrednio do określonego mediatora wniosek o mediację, do którego należy dołączyć dowód doręczenia identycznego wniosku drugiej stronie sporu. Z chwilą doręczenie wniosku mediatorowi następuje wszczęcie postępowania mediacyjnego, z czym prawo wiąże szereg ważnych skutków prawnych, jak choćby wstrzymany zostaje bieg terminów przedawnienia. We wniosku do mediatora należy wskazać:

  • strony sporu (imiona, nazwiska oraz adres zamieszkania),
  • dokładne określenie żądania,
  • okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie,
  • podpis strony,
  • wyliczenie załączników do wniosku – szczególne znaczenie ma tu dowód doręczenia wniosku stronie przeciwnej. UWAGA! Nie wystarczy w tym przypadku dowód przesłania wniosku listem poleconym.

Gdzie znaleźć mediatora?

Ze stosownym wnioskiem o mediację można wystąpić do wielu działających na terenie całego kraju stowarzyszeń skupiających mediatorów. Dla przykładu wskazać można Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych lub Polskie Centrum Mediacji.

W celu znalezienia odpowiedniego w konkretnej sprawie mediatora, można skorzystać z list stałych mediatorów, tworzonych przez organizacje społeczne i zawodowe. Informacje o listach oraz o ośrodkach mediacyjnych znajdziemy w dowolnym Sądzie Okręgowym.

Dobra wola obu stron

Każdorazowo o przeprowadzeniu mediacji decyduje zgodna wola stron. Dlatego aby mediacja mogła być przeprowadzona, strona przeciwna musi wyrazić na nią zgodę. Prawo wymaga, aby zgoda taka została wyrażona bezpośrednio wnioskodawcy oraz mediatorowi w formie stosownego oświadczenia. Gdy druga strona nie złoży go – mediacja nie dojdzie do skutku.

Mediacja pomimo złożonego wniosku nie zostanie wszczęta także wówczas, gdy wskazany w jego treści mediator odmówi jej przeprowadzenia. Ustawa przyznaje mu takie prawo, ograniczając je jednak do ważnych przyczyn. Stosowne oświadczenie o odmowie wszczęcia mediacji mediator winien złożyć stronom w ciągu 7. dni od doręczenie mu wniosku o mediację.

Sąd wzywa do mediacji

Nie budzi wątpliwości, że najkorzystniejszym dla stron rozwiązaniem jest ugodowe rozwiązanie konfliktu. Dlatego zgodnie z treścią art. 10 k.p.c. w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.

W celu realizacji przytoczonej powyżej zasady, prawo przyznaje możliwość zainicjowania mediacji także Sądowi w toku toczącego się postępowania. Sąd musi wydać stosowne postanowienie określające osobę mediatora oraz czas trwania mediacji, który zasadniczo nie może być dłuższy niż 1 miesiąc. Na zgodny wniosek stron, Sąd może jednak podjąć decyzję o przedłużeniu czasu mediacji.

Strony mogą zostać skierowane do mediacji tylko raz w trakcie toczącego się postępowania. Także w przypadku sądowego skierowania sprawy do mediacji, zgodnie z zasadą jej dobrowolności niezbędna jest zgoda stron. Uwaga! Charakterystyczną cechą mediacji jest to, że może być ona prowadzona zarówno przed wszczęciem postępowania sądowego, jak i w trakcie jego trwania.

Mediator, czyli kto?

Mediatorem może być osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych i korzystająca w pełni z praw publicznych. Prawo nie przewiduje żadnych szczególnych wymogów względem osoby mediatora. Podkreśla się jednak, że powinien znać zasady i reguły mediacji, aby profesjonalnie i efektywnie czuwać nad jej przebiegiem.

Stowarzyszenia skupiające mediatorów opisują cechy „wzorcowego” mediatora:

  • Przede wszystkim powinien on być neutralny – nie może preferować żadnej ze stron konfliktu. Jego zadaniem jest szanowanie praw obu stron, które w postępowaniu mediacyjnym są równe i muszą być traktowane jednakowo.
  • Mediator nie wyraża swojego poglądu względem przedmiotu sporu. Nie narzuca uczestnikom rozwiązań konfliktu ani swego światopoglądu czy systemu wartości. Musi ograniczyć swój udział w postępowaniu do pomocy stronom w samodzielnym wypracowaniu kompromisu i ugodowym rozwiązaniu sporu.
  • Ponieważ sesje mediacyjny są poufne, mediator powinien być osobą godną zaufania oraz zaakceptowaną przez obie strony konfliktu. Powinien posiadać profesjonalną wiedzę na tematy fachowe związane z konkretnym sporem, a także nienagannie znać techniki mediacyjne oraz procedurę przebiegu mediacji.

W szczególności w sprawach rodzinnych, zgodnie z treścią art. 436 par. 3 i 4 k.p.c. Sąd kieruje strony do mediacji prowadzonej przez stałego mediatora, posiadającego wiedzę teoretyczną i umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych, albo do mediatora będącego kuratorem sądowym lub wskazanego przez RODK. Zgodnie z kodeksem etyki mediatora Polskiego Centrum Mediacji, mediator nie może czerpać żadnych korzyści materialnych z tego czego dotyczą negocjacje stron.

Bezinteresowność mediatora nie oznacza jednak, że swoją pracę wykonuje za darmo. Pobiera oczywiście stosowne wynagrodzenie, jednak nie jest ono w żadnym stopniu związane ze sposobem rozwiązania konfliktu.

Do zadań mediatora należy stworzenie stronom odpowiednich warunków do odbycia rozmowy na sporne, trudne dla nich tematy. Aby negocjacje zakończyły się sukcesem, niezbędne jest stworzenie sprzyjającej temu atmosfery. Rolą mediatora jest więc zagwarantowanie uczestnikom mediacji klimatu, w którym czuliby się szanowani i akceptowani. Drogą do porozumienia jest właśnie poczucie zwaśnionych stron, że są rozumiane i akceptowane pomimo wyrażanych poglądów i zgłaszanych roszczeń.

Koszty mediacji

Mediatorzy za przeprowadzenia postępowania mediacyjnego otrzymują stosowne wynagrodzenie. Przysługuje im także prawo do zwrotu kosztów jakie ponieśli w związku z przeprowadzoną mediacją. O ile mediator nie zrzeknie się prawa do wynagrodzenie, wszelkie koszty mediacji obciążają strony sporu. Zasady ustalenia kosztów mediacji uzależnione są od tego, czy została ona wszczęta na skutek umowy stron czy też w drodze sądowego skierowania do mediacji.

W przypadku mediacji pozasądowej (rozpoczętej na wniosek stron) – wysokość wynagrodzenia mediatora strony ustalają z nim w treści umowy. Średni koszt jednego spotkania z mediatorem to ok. 170 – 190 zł. Jeśli przedmiotem mediacji jest spór o prawa majątkowe, zazwyczaj należy także uiścić opłatę w wysokości 1 proc. wartości przedmiotu sporu. Zwyczajowo koszty mediacji są dzielone po połowie, chyba że strony ustalą inaczej.

Jeśli strony zostały skierowane do mediacji przez Sąd, koszty uzależnione są od rodzaju spornej sprawy. I tak, w sprawach o prawa majątkowe (np. o odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązań czy podział majątku wspólnego małżonków) mediator pobiera wynagrodzenie w wysokości 1 proc. wartości przedmiotu sporu, nie mniej jednak niż 30 zł, i nie więcej niż 1000 zł. W sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić, oraz o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora za pierwsze posiedzenie mediacyjne, przeprowadzone w wyznaczonym przez sąd czasie mediacji, wynosi 60 zł., a za każde następne posiedzenie – 25 zł.

Ustawodawca przewidział także sytuację, w której strona uiściła opłatę za wniesienie pozwu, a następnie sprawa na skutek sądowego skierowania trafiła do mediacji. Czy strony będą obowiązane ponieść podwójny koszt postępowania? Otóż, w sytuacji takiej stronie zostanie zwrócona kwota stanowiąca ¾ wartości uiszczonego wpisu, o ile mediacja zakończy się podpisaniem ugody! Będzie jednak musiała ponieść koszty wynagrodzenia mediatora.

Ugoda i co dalej?

To, czy mediacja zakończy się powodzeniem czy fiaskiem zależy od stopnia narosłego między stronami konfliktu, a także od chęci stron do polubownego rozwiązania sporu. O pełnym sukcesie można mówić wtedy, jeśli strony ustalą satysfakcjonujące je obie rozwiązanie i spiszą stosowną ugodę. Każda ze stron otrzymuje podpisany przez wszystkich uczestników (także przez mediatora) egzemplarz ugody. Jeśli to Sąd zadecydował o rozpoczęciu mediacji – mediator ma obowiązek dołączyć jej kopię do sprawozdania, które sporządza dla Sadu.

Uwaga! Ugoda zawarta przed mediatorem uzyskuje moc prawną w chwili jej zatwierdzenia przez Sąd. W celu jej zatwierdzenia należy wystąpić ze stosownym wnioskiem do właściwego Sądu. Sąd może odmówić zatwierdzenia ugody tylko wówczas, gdy jest ona sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego, zmierza do obejścia prawa lub gdy jest niezrozumiała bądź zawiera sprzeczności.

Anna Matyja, 11 maja 2008

Dostęp do zawodu i do rynku przewozu osób w Unii Europejskiej

Regulacje prawne dostępu do zawodu przewoźnika drogowego określają warunki, jakie ma spełnić ubiegający się o założenie firmy transportowej. Warunki te w Unii Europejskiej wyznacza Dyrektywa Rady 98/76WE w sprawie dostępu do zawodu drogowego przewoźnika towarowego i drogowego przewoźnika osobowego. Zgodnie z przytoczoną dyrektywa wszyscy przewoźnicy w Unii Europejskiej muszą spełniać następujące warunki dostępu do zawodu:

  • dobrej reputacji (nie popełnieniu przez niego przestępstw)
  • kompetencji zawodowej ( potwierdzonej obowiązkowym egzaminem)
  • sytuacji finansowej (posiadanie odpowiedniego kapitału)

Spełnienie wymienionych kwalifikacji jest warunkiem dopuszczenia do zawodu.

Zasadniczą zmianą stanowiło podniesienie wartości dysponowanego kapitału przez przewoźnika do 9000 EUR, gdy wykorzystuje jeden pojazd i co najmniej 5000 EUR za każdy następny wykorzystywany pojazd. Wykonywanie międzynarodowego przewozu osób na cudzy rachunek podlega systemowi licencji. Licencję, ważną na 5 lat (z możliwością odnowienia), otrzyma przewoźnik spełniający określone warunki, w tym warunki dostępu do zawodu. W przypadku wykonywania międzynarodowych usług regularnych wymagane jest ponadto zezwolenie wydawane na maksymalny okres pięciu lat, pod warunkiem wyrażenia zgody przez każde państwo przebiegu danej linii regularnej.

Odmowa zezwolenia jest uwarunkowana wystąpieniem konkretnych przyczyn określonych w rozporządzeniu. W przeciwnym wypadku wnioskujący otrzyma zezwolenie na eksploatację linii regularnej. Nie wymagają zezwolenia: usługi okazjonalne, transport na potrzeby własne (ten ostatni podlega systemowi świadczeń) oraz specjalne usługi regularne realizowane na podstawie kontraktu między organizatorem i przewoźnikiem. Przewozy kabotażowe reguluje Rozporządzenie rady (EWG) Nr. 12/98 ustalające warunki świadczenia w Państwach członkowskich Unii usług krajowego, pasażerskiego transportu drogowego przez przewoźników obcych. Dopuszcza ono przewozy kabotażowe realizowane jako:

  • specjalne usługi regularne,
  • usługi okazjonalne,
  • usługi regularne wykonywane w danym państwie członkowskim przez przewoźnika nie-rezydenta w ramach międzynarodowej usługi regularnej (dokonywanie zgodnie z rozporządzeniem 684/92); wyłącza się usługi miejskie i podmiejskie.

Dostęp do zawodu i do rynku przewozu osób w Unii Europejskiej to temat, który zyskuje na znaczeniu w kontekście rosnącej mobilności obywateli i integracji gospodarczej w obrębie wspólnoty. W Unii Europejskiej, regulacje dotyczące dostępu do zawodu przewoźnika osób oraz do rynku przewozu osób są ujednolicone w celu zapewnienia spójnych standardów jakości, bezpieczeństwa i uczciwej konkurencji w całej wspólnocie. Jednym z kluczowych dokumentów regulujących te kwestie jest rozporządzenie (WE) nr 1071/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 października 2009 r., które ustanawia wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Rozporządzenie to ma na celu profesjonalizację sektora przewozów drogowych, zwiększenie bezpieczeństwa na drogach oraz zapewnienie uczciwej konkurencji między przewoźnikami.

Rozporządzenie (WE) nr 1071/2009 określa warunki, które muszą być spełnione przez osoby fizyczne lub prawne, aby mogły one wykonywać zawód przewoźnika drogowego. Przede wszystkim, przewoźnik musi posiadać odpowiednią zdolność finansową, co oznacza, że musi dysponować odpowiednimi środkami finansowymi, aby prowadzić działalność na rynku przewozów drogowych. Zdolność finansowa jest weryfikowana na podstawie określonych kryteriów, takich jak posiadanie kapitału i rezerw, które pozwalają na pokrycie zobowiązań finansowych. Przewoźnik musi również wykazać się dobrą reputacją, co oznacza, że nie może być skazany za poważne przestępstwa, w tym przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu drogowemu, prawu pracy, a także przepisom o ochronie środowiska. Ponadto, przewoźnik musi posiadać odpowiednie kompetencje zawodowe, co potwierdza zdanie egzaminu z zakresu przepisów dotyczących transportu drogowego, zarządzania przedsiębiorstwem, prawa cywilnego, handlowego, socjalnego i podatkowego oraz bezpieczeństwa drogowego.

Rozporządzenie nakłada również obowiązek posiadania rzeczywistego i stabilnego zaplecza operacyjnego, które umożliwia skuteczne zarządzanie i wykonywanie przewozów. Jest to szczególnie istotne w kontekście zapewnienia wysokiej jakości usług przewozowych oraz bezpieczeństwa pasażerów. Ponadto, przewoźnicy muszą spełniać wymagania techniczne dotyczące pojazdów, które są wykorzystywane do świadczenia usług przewozowych, co obejmuje regularne przeglądy techniczne i utrzymanie pojazdów w odpowiednim stanie technicznym.

Kolejnym ważnym aspektem jest dostęp do rynku przewozu osób. Unia Europejska dąży do stworzenia jednolitego rynku przewozów drogowych, na którym przedsiębiorcy z różnych państw członkowskich mogą swobodnie świadczyć usługi przewozowe. W tym celu wprowadzono licencje wspólnotowe, które umożliwiają przewoźnikom świadczenie usług międzynarodowych na terenie całej UE. Licencja wspólnotowa jest wydawana przez odpowiednie organy w państwie członkowskim, w którym przewoźnik ma swoją siedzibę, i jest uznawana w innych państwach członkowskich. Przewoźnicy muszą również spełniać określone wymagania dotyczące bezpieczeństwa, w tym obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone pasażerom i osobom trzecim.

Warto również wspomnieć o roli technologii i cyfryzacji w sektorze przewozów osób. Nowoczesne technologie, takie jak systemy zarządzania flotą, monitoring pojazdów czy aplikacje mobilne do zamawiania przewozów, odgrywają coraz większą rolę w poprawie efektywności i jakości usług przewozowych. Wprowadzenie elektronicznych systemów rejestracji i monitorowania przewozów przyczynia się do zwiększenia transparentności i efektywności zarządzania transportem drogowym.

W kontekście dostępu do zawodu i rynku przewozu osób w Unii Europejskiej, istotne jest również zapewnienie ochrony praw socjalnych i warunków pracy kierowców. Unia Europejska wprowadziła szereg przepisów mających na celu ochronę pracowników sektora transportu drogowego, w tym regulacje dotyczące czasu pracy i odpoczynku, wynagrodzenia minimalnego, a także warunków socjalnych i zdrowotnych. Przepisy te mają na celu zapobieganie nadużyciom i zapewnienie godziwych warunków pracy dla kierowców, co z kolei przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa na drogach i jakości świadczonych usług przewozowych.

Nie można również pominąć aspektu ekologicznego. W ramach polityki transportowej Unii Europejskiej, promowane są działania mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń powietrza przez sektor transportu drogowego. Wprowadzenie norm emisji dla pojazdów, wsparcie dla rozwoju transportu niskoemisyjnego oraz promowanie alternatywnych źródeł energii, takich jak elektryczność czy wodór, stanowią istotne elementy polityki ekologicznej UE.

Podsumowując, dostęp do zawodu i do rynku przewozu osób w Unii Europejskiej jest ściśle regulowany w celu zapewnienia wysokich standardów jakości, bezpieczeństwa i uczciwej konkurencji. Rozporządzenia i dyrektywy unijne określają szczegółowe wymagania dotyczące zdolności finansowej, reputacji, kompetencji zawodowych, zaplecza operacyjnego oraz technicznych i ekologicznych wymagań dotyczących pojazdów. Ponadto, licencje wspólnotowe umożliwiają przewoźnikom swobodne świadczenie usług na terenie całej UE, co przyczynia się do integracji rynku przewozów drogowych. Wdrażanie nowoczesnych technologii oraz ochrona praw socjalnych i warunków pracy kierowców stanowią kluczowe elementy polityki transportowej UE, której celem jest zapewnienie wysokiej jakości usług przewozowych, bezpieczeństwa na drogach oraz zrównoważonego rozwoju sektora transportu drogowego.

Etapy przesłuchania świadka

  1. Etap czynności wstępnych.
  2. Etap spontanicznych zeznań.
  3. Etap pytań i odpowiedzi.
  4. Etap czynności uzupełniających i końcowych.

Do punktu 1. Czynności wstępne.

Na tym etapie przesłuchania trzeba ustalić tożsamość świadka oraz przeprowadzić z nim niezobowiązującą rozmowę na tematy niezwiązane ze sprawcą, można rozmawiać o pogodzie, o psach, jeśli wiemy, że świadek jest właścicielem psa, o wędkarstwie itd. Celem tej rozmowy jest nawiązanie kontaktu, nici porozumienia – wykonuję swoją pracę, jestem zwykłym człowiekiem, nie jestem twoim wrogiem – stworzenie odpowiedniej atmosfery, jak również zorientowanie się w cechach osobowości świadka. Następnie należy pouczyć świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań i wypełnić część formalną protokołu przesłuchania świadka.

Do punktu 2. Etap spontanicznych zeznań.

Rozpoczyna się on od ogólnego pytania, „co świadkowi jest wiadome w danej sprawie”.

Po zadaniu tego pytania przesłuchujący powinien umożliwić świadkowi swobodną wypowiedź bez przerywania mu i stawiania pytań. Jeżeli świadek zaczyna mówić o okolicznościach nie związanych ze sprawą należy go naprowadzić na właściwy temat.

Podczas swobodnej wypowiedzi świadka policjant może robić odręczne notatki, zawierające oznaczenie niespójności w relacji, stwierdzenia świadka wzajemnie się wykluczające, luki w relacji, zmiany w emocjach świadka

Do punktu 3. Etap pytań i odpowiedzi.

Rozpoczyna się on z chwilą zakończenia spontanicznej wypowiedzi świadka. Stawiane pytania mogą mieć na celu:

  • uzupełnienie zeznań, gdy świadek pominął jakieś okoliczności,
  • sprecyzowanie wypowiedzi, która miała charakter ogólnikowy,
  • kontrolę wypowiedzi.

Zadając pytania należy jednocześnie protokołować treść zeznań.

Do punktu 4. Etap czynności końcowych.

Należą do nich:

  • zapoznanie świadka z protokołem (odczytanie lub umożliwienie odczytania osobistego),
  • wprowadzenie poprawek i uzupełnień,
  • podpisanie protokołu przez osoby uczestniczące w czynności,
  • ewentualne pouczenie świadka o obowiązku zachowania w tajemnicy wiadomości uzyskanych podczas przesłuchania,
  • uregulowanie finansowych należności świadka,
  • podziękowanie za stawiennictwo i złożenie zeznań.

Specyfika przesłuchania świadka:

  1. nieletniego (dziecka),
  2. z udziałem osób trzecich.

Przesłuchanie dziecka rodzi szereg specyficznych problemów. Dziecko bywa cennym świadkiem, dostarczaj ącym wiarygodnego materiału dowodowego, jeżeli zostanie przesłuchane w sposób właściwy dla jego poziomu umysłowego, rodzaju osobowości i odczuć moralnych.

Wynika z tego oczywista potrzeba angażowania biegłych psychologów przy przesłuchaniu dziecka, a także konieczność odpowiedniego fachowego przygotowania pracowników śledczo – sądowych, mających przesłuchiwać dzieci lub oceniać ich relacje.

Przyjęcie właściwej taktyki, umożliwiającej uzyskanie szczerych i prawdziwych informacji oraz zapobiegającej wywarciu ujemnego wpływu na psychikę dziecka, uwarunkowane jest poznaniem dziecka przed rozpoczęcie właściwego przesłuchania. Ważne jest, aby znać źródła wad i zalet dowodu z zeznań tego typu świadka.

Ogólne reguły taktyczne przesłuchania dziecka wyrażają się w szczególności w następujących zasadach:

  • przygotowanie się do przesłuchania obejmuje zebranie możliwie wszechstronnych informacji o dziecku (małoletnim);
  • na przesłuchanie decydować się wyłącznie wówczas, gdy można tej czynności poświęcić należytą ilość czasu;
  • etap wstępnej rozmowy powinien doprowadzić do rzeczywistego nawiązania kontaktu obu stron. Przesłuchujący musi już w tej fazie dostosować swoje słownictwo do poziomu intelektualnego dziecka. Nieraz wymaga to uprzedniego dokładnego opracowania zwrotów j ęzykowych, które z jednej strony byłyby zrozumiałe dla przesłuchiwanego, a z drugiej strony zachowywały sens prawniczy;
  • relacja spontaniczna u małoletniego (dziecka) często rozwija się powoli i z oporem. Nie należy dziecka ponaglać ani strofować, lecz życzliwym słowem okazać zainteresowanie i zachęcić do wypowiedzi. Nie należy okazywać zniecierpliwienia, nieufności, ironii czy irytacji;
  • pytania należy formułować w sposób całkowicie zrozumiały, bez żargonowych prawniczych zwrotów, a trudniejsze słowa zastępować lub uzupełniać opisem. Należy starać się o utrzymanie atmosfery nieskrępowania, nadaj ąc pytaniom i odpowiedziom charakter rozmowy.

Istotnym zagadnieniem jest odpowiednie protokołowanie zeznań małoletniego świadka. W szczególności nie należy opisowego stylu relacji przekształcać w protokole na syntezy niezrozumiałe dla zeznającego bądź będące wynikiem interpretacji lub wynikowego kojarzenia faktów ze strony przyjmowanego zeznania. Należy zrozumiale dziecku objaśnić, dlaczego spisuje się protokół i jakie jest jego znaczenie. Protokół powinien także zawierać w dosłownym brzmieniu treść pytań kierowanych do dziecka po to, aby osoby zapoznające się z nim (sędzia, strony) mogły ocenić, czy pytanie było właściwie sformułowane.

Przedstawione zasady nie są regułami, od których nie ma wyjątków. Czasem małoletni odznacza się znaczną swobodą, inteligencj ą, pewnością siebie, co w połączeniu ze szczerością czyni zeń wartościowego świadka mogącego – jako źródło dowodowe – zdystansować wielu dorosłych.

Elementy oceny zeznań.

Każde zeznanie, a zwłaszcza to, które budzi jakieś wątpliwości, przed oceną jego wartości i wykorzystaniem powinno być odpowiednio sprawdzone. Ocena dowodu z zeznań świadka jest niezbędna zarówno do podjęcia decyzji przez organ ścigania w postępowaniu przygotowawczym, jak i do podjęcia decyzji przez sąd.

Ocenę dowodu z zeznań świadka przeprowadza się w celu:

  • stwierdzenia, czy dany dowód jest wiarygodny i w jakim stopniu,
  • wyciągnięcia z zeznań odpowiednich wniosków dotyczących ustaleń faktycznych,
  • ustalenie prawdy o badanym zdarzeniu,
  • ustalenia, czy istniej ą dostateczne podstawy do sporządzenia aktu oskarżenia,
  • podjęcia decyzji o umorzeniu.

Przy ocenie zeznań należy uwzględnić, że pamięć ludzka nie jest fotografią, że postrzeganie już w trakcie zapamiętania ulega przetworzeniu oraz, że zapamiętany zostaje jednocześnie stosunek oceniający i uczuciowy świadka do danego zjawiska.

Dla oceny zeznań mają znaczenie:

  • osobowość świadka,
  • znajomość właściwości psychicznych świadka,
  • czas jaki upłynął od zdarzenia do zeznania,
  • zainteresowania świadka,
  • inteligencja świadka,
  • wiedza, doświadczenie, nawyki, praca zawodowa świadka.

Ocena zeznań winna być wszechstronna.

Policjant odstępuje od przesłuchania świadka, w szczególności w przypadku pokrzywdzonego cudzoziemca przebywającego czasowo na terenie Polski, gdy zajdą okoliczności, o których mowa w art. 316 § 3 kpk. Kierując bezpośrednio do sądu wniosek o przesłuchanie świadka, policjant uzasadnia istnienie niebezpieczeństwa niemożności przesłuchania świadka na rozprawie.

Jeżeli w toku prowadzonego przez policjanta przesłuchania okaże się, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, czynność należy dokończyć wówczas, gdy nie utrudni to lub nie uniemożliwi przesłuchania świadka przez sąd.

Znaczenie zeznań w procesie karnym.

Zeznania świadka wykorzystuje się przede wszystkim w celach dowodowych, jako dowody winy lub niewinności podejrzanego.

Przy pomocy zeznań świadka można ustalić dane o podejrzanym, w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przeciwko nieletnim zeznania świadków wykorzystywane są do ustalenia warunków środowiskowych nieletniego.

Zeznania świadków mogą też pozwolić na ujawnienie nowych przestępstw lub innych sprawców.

Podstawowa i pomocnicza dokumentacja z przesłuchania świadka.

Podstawową formą utrwalania zeznań świadka jest protokół z przesłuchania świadka. Obowiązek jego sporządzenia wynika z art. 143 § 1 pkt 2 kpk.

Wypowiedzi świadka rejestruje się w protokole możliwie dokładnie, bez zmiany ich treści. Dokładność nie jest jednakże równoznaczne z ujęciem w pisemną formę wszystkiego, co mówi przesłuchiwany świadek. Do protokołu wciąga się tylko te okoliczności, które są istotne dla danej sprawy karnej. Protokół powinien być napisany językiem zrozumiałym z pominięciem gwary i żargon. Dosłowne zwroty użyte przez świadka należy przytoczyć tylko wówczas, gdy sposób wyrażania świadka ma istotne znaczenie. Treść zeznań należy formułować w pierwszej osobie czasu przeszłego.

Wulgaryzmy protokołuje się wówczas, gdy wyczerpuj ą one znaczenie przestępstwa. W razie potrzeby należy również odnotować szczególne reakcje świadka na zadawane pytania.

Elementy, jakie powinien zawierać protokół określa art. 148 kpk. Z treści art. 147 § 1 kpk wynika, że przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynnościach.

Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział. Zapis obrazu lub dźwięku, a także przykład zapisu dźwięku staje się załącznikiem do protokołu – art. 147 § 3 kpk.

Przypadki i zasady utrwalania czynności procesowych za pomocą urządzenia rejestrującego określa art. 147 kpk oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 02.06.2003 r. w sprawie rodzaju urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku dla celów procesowych oraz sposobów ich przechowywania, odtwarzania i kopiowania zapisów.