Różne prace – Strona 3 – Prace z prawa i administracji

Umowy o działalności gospodarczej

7 listopada 2020

Umowa przewozu – przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy (art.774 k.c.)

Umowa spedycji – przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do wysłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem (art. 794 § 1)

Umowa zlecenia – Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § 1 k.c.) Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Z tego względu znajomość regulacji dotyczącej zlecenia jest istotnie ważna.

Umowa najmu – przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz (art. 659 § 1 § 1 k.c.)

Umowa dzierżawy – przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać rzecz do użytkowania i pobierania pożytków przez oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz (art. 693 § 1 k.c.)

Umowa użyczenia – przez umowę użyczenia rozumie się, iż użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art.710 k.c.)

Umowa leasingu – Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe, co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy finansującemu (art. 709 k.c.)

Umowa przechowania – przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie (art. 835 k.c.)

Umowa składu – przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowani, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych ( art. 853 § 1 k.c.)

Umowa pożyczki – przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko, co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości ( art. 720 § 1 k.c.)

Umowa sprzedaży – przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz oddać i zapłacić sprzedawcy cenę ( art. 535 § 1 k.c.)

Umowa dostawy – przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko, co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny (art. 605 k.c.). Umowa dostawy powinna być stwierdzona pismem.

Informacja o przestępstwie

7 października 2020

Rejestracja formularzem Pkr-12.

W celach wykrywczych i identyfikacyjnych Policja gromadzi i przetwarza informacje o przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego i przestępstwach skarbowych, wykroczeniach oraz innych zdarzeniach pozostających w zainteresowaniu Policji. Informacje o zdarzeniach rejestruje się zgodnie z „katalogiem cech charakterystycznych przestępstw i rysopisów” – formularzem Pkr-12 oraz dodatkowo telegramem.

Zbiór informacji o zdarzeniach obejmuje wszelkiego rodzaju zdarzenia (stanowiące czyn zabroniony – przestępstwo) wymienione w „Katalogu cech charakterystycznych przestępstw i rysopisów”.

Są to informacje o przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego, przestępstwach skarbowych, wykroczeniach oraz innych zdarzeniach pozostających w zainteresowaniu Policji na mocy ustawy.

Zgodnie z zarządzeniem nr 6 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 maja 2002r. (zmiana wskazana powyżej) zdarzenia podlegają rejestracji w podstawowym zbiorze informacji policyjnych „KSIP”.

Informację o zdarzeniach przekazuje się formularzem Pkr-12 obowiązek sporządzenia formularza Pkr-12 spoczywa na prowadzącym postępowanie przygotowawcze, niezwłocznie po zebraniu niezbędnych do rejestracji danych.

Formularz Pkr-12 wypełnia się równolegle z wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, które jest jednocześnie podstawą wypełnienia Pkr-12.

W przypadku ustaleń rysopisów i znaków szczególnych sprawcy(-ów) przestępstwa osobno dla każdego z nich sporządza się portret pamięciowy (załącznik do Pkr-12).

Funkcja i budowa katalogu cech.

„Katalog przestępstw, cech charakterystycznych przestępstw, ich sprawców i osób podejrzanych” wydany przez Biuro Informatyki Komendy Głównej Policji zawiera:

Katalog zdarzeń i przestępstw:

Przestępstwa kryminalne,
Wypadki nadzwyczajne o charakterze kryminalnym,
Wypadki losowe,
Przestępstwa w ruchu drogowym,
Przestępstwa gospodarcze.

Katalog,
Katalog cech charakterystycznych oraz znaków szczególnych:

Cechy zewnętrze (rysopis) – cz. I,
Miejsce występowania znaków szczególnych – cz. II,
Rodzaje znaków szczególnych – cz. III,
Słownik haseł i nazw elementów tatuaży – cz. IV.

Katalog służy do wypełniania formularzy Pkr-12 i Pkr-13.

Konstrukcja i sposób wypełniania formularza Pkr-12.

Rejestracja zawiera:

Słowny opis przestępstwa, w tym informację o dacie i miejscu jego popełnienia, rodzaju przestępstwa, kwalifikacji prawnej czynu, sposobie działania sprawcy przestępstwa oraz jego zachowania się wobec osób pokrzywdzonych,
Opis przestępstwa według określeń zawartych w katalogu,
Informacje o przedmiotach wykorzystanych do popełnienia przestępstwa, utraconych w wyniku przestępstwa lub w inny sposób z przestępstwem związanych, w tym dziełach sztuki,
Informacje o przedsiębiorstwach, spółkach handlowych, fundacjach stowarzyszeniach i innych podmiotach, co, do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogły zostać wykorzystane w celu popełnienia przestępstwa, w tym: dane firmy, w tym NIP i REGON; dane osobowe osób reprezentujących podmiot,
Informacje o wynikach czynności przeprowadzonych przez Policję w związku z przestępstwem, z podaniem daty ich dokonania,
Portret pamięciowy wraz z datą jego sporządzenia, osobno dla każdego ze sprawców, którego danych osobowych nie ustalono,
Opis rysopisu i znaków szczególnych, słowny, a także wg. określeń zawartych w „Katalogu”, osobno dla każdego ze sprawców przestępstwa, którego danych osobowych nie ustalono
Dane osobowe sprawcy przestępstwa lub ustalone dane osobowe NN sprawcy
Datę rejestracji, nazwę komórki rejestrującej,
Numer identyfikacyjny policjanta,
Identyfikator rejestracji zdarzenia w KSIP.

Cele i zasady rejestracji rzeczy utraconych w wyniku przestępstwa.

Cele i zasady rejestracji rzeczy utraconych zawarte są w załączniku nr 3 do zarządzenia nr 6 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 maja 2002 r. w sprawie uzyskiwania, przetwarzania i wykorzystywania przez Policję informacji oraz sposobów zakładania i prowadzenia zbiorów tych informacji – Rozdział VI „Rejestrowanie informacji o przedmiotach” (zmienionego zarządzeniem nr 64/2003 Komendanta Głównego Policji z dnia 17 marca 2003 r.)

Rejestruje się informacje o dziełach sztuki oraz przedmiotach posiadających cechy trwałe w postaci w postaci numeru umożliwiającego ich jednoznaczną identyfikację, będących w zainteresowaniu Policji z następujących powodów:

„UTRACONE”, w tym także na szkodę obywatela polskiego poza granicami kraju,
Pozostające „W ZAINTERESOWANIU” Policji ze względów procesowych,
„ZABEZPIECZONE” przez Policję.

Rejestracja przedmiotu pozostającego w zainteresowaniu Policji jest aktualna do chwili ustania przyczyny rejestracji tj. do dnia określonego przez komórkę rejestrującą; do odwołania.

Rejestrację przedmiotu usuwa się ze zbiorów po upływie 2 lat od daty jej odwołania.

Elementy konstrukcji telegramu.

Informacje o dziełach sztuki i przedmiotach rejestruje się telegramem. Wzory telegramów określone są w rozdziale „Wzory dokumentów” wyżej powołanego Zarządzenia nr 6 KGP.

Ustawa o transporcie drogowym z dnia 06 września 2001

7 września 2020

Z dniem 01 stycznia 2002 r. weszła w życie nowa Ustawa o transporcie drogowym (Dz.U. z 2001 r. nr 125, poz. 1371). Ustawa ta reguluje kompleksowo krajowy i międzynarodowy przewóz osób i rzeczy. (W polskim prawie brakowało dotąd przepisów regulujących krajowy przewóz rzeczy). Zmiany w obowiązujących przepisach wynikają z konieczności dostosowania prawa polskiego do przepisów Unii Europejskiej.

Ustaw ta dotyczy:

krajowego transportu drogowego
międzynarodowego transportu drogowego
niezarobkowego krajowego przewozu drogowego
niezarobkowego międzynarodowego przewozu drogowego

Podjęcie i zarobkowe wykonywanie transportu drogowego wymaga uzyskania odpowiedniej licencji zwanej dalej „licencją”.

Licencji udziela się na czas określony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

Przedsiębiorcy udziela się licencji, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

członkowie organu zarządzającego osoby prawnej, osoby zarządzające spółką jawna lub komandytową lub osoby prowadzące działalność gospodarczą spełniają wymóg dobrej reputacji.
przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem legitymuje się certyfikatem kompetencji zawodowych
posiada zabezpieczenie w wysokości:

9000 euro na pierwszy pojazd
5000 euro na każdy następny pojazd

Transport drogowy osób, wykonywanie takiego rodzaju transport wymaga zezwolenia na przewozy regularne i regularne specjalne wydanego:

w transporcie krajowym przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta
w międzynarodowym transporcie drogowym – przez ministra właściwego do spraw transportu

Wykonywanie przewozów wahadłowych okazjonalnych międzynarodowym transporcie drogowym wymaga zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw transportu

Wykonywanie przez zagranicznego przewoźnika drogowego przewozu kabotażowego na terenie polski wymaga zezwolenia na przewóz kabotażowy wydanego przez ministra właściwego ds. transportu.

Transport drogowy rzeczy, wykonywanie takiego transportu drogowego rzeczy na terytorium polski przez zagranicznego przewoźnika drogowego wymaga zezwolenia ministra właściwego ds. transportu, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Zezwolenie może zostać udzielone na okres nieprzekraczający jednego roku. Przepisy te stosuje się również w przypadku przejazdu pojazdu samochodowego bez ładunku. Wykonywanie międzynarodowego transportu kombinowanego nie wymaga posiadania zezwolenia zagranicznego ani zezwolenia polskiego przez przewoźnika zagranicznego, jeżeli w umowach międzynarodowych, którymi rzeczpospolita Polska jest związana, przewidziano wzajemne zwolnienie w tym zakresie. Transport kombinowany, – w którym samochód ciężarowy, przyczepa, naczepa, nadwozie wymienne lub kontener korzysta z drogi w początkowym lub końcowym odcinku przewozu a na innym odcinku z usługi kolei, żeglugi śródlądowej lub transportu morskiego, przy czy odcinek morski przekracza 100 km w linii prostej.

Przewozy na potrzeby własne mogą być wykonywane po uzyskaniu zaświadczenia potwierdzającego zgłoszenie przez przedsiębiorcę prowadzenia przewozów drogowych jako działalności pomocniczej w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej. Zaświadczenie oraz wypis z zaświadczenia wydaje właściwy dla siedziby przedsiębiorstwa organ. Niezarobkowy międzynarodowy przewóz drogowy może wymagać uzyskania odpowiedniego zezwolenia, jeżeli umowy międzynarodowe, którymi Polska jest związana tak stanowią. Przy wykonywaniu niezarobkowego międzynarodowego przewozu drogowego osób wymagany jest formularz jazdy.

Zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia mogą być przewozy w ramach pomocy humanitarnej, medycznej lub w przypadku klęski żywiołowej, zwolnienie takie wydaje minister właściwy ds. transportu.

Nadzór i kontrola dokumentów, jakie powinien posiadać kierowca podczas przewozu są to:

wypis z licencji
dowód uiszczenia opłaty za korzystanie z dróg krajowych
zapisy urządzenia rejestrującego samoczynnie czas jazdy, postoju i odpoczynku
w transporcie międzynarodowym odpowiednie zezwolenia
odpowiednie dokumenty przy przewozach materiałów niebezpiecznych (ADR)
świadectwo ATP
zezwolenie na przejazd pojazdu z ładunkiem lub bez, o masie, naciskach osi lub wymiarach przekraczających wielkości określone w przepisach
dokumenty wymagane przy przewozie zwierząt
w transporcie międzynarodowym

Wstęp pracy magisterskiej

7 sierpnia 2020

Reklama jest zjawiskiem nierozerwalnie związanym z gospodarką wolnorynkową. Jest jednym z instrumentów konkurowania przedsiębiorców na rynku. Jej podstawowym celem jest zwrócenie uwagi potencjalnych klientów na towary lub usługi oferowane przez danego przedsiębiorcę. Z powyższego wynika podstawowa funkcja reklamy tj. funkcja informacyjna.

W sytuacji nadprodukcji, z jaką obecnie mamy do czynienia na świecie, u przedsiębiorców rodzi się pokusa, by za wszelką cenę utrzymać dotychczasowych klientów oraz zdobyć nowych. Jednym z najlepszych środków ku temu okazała się reklama. „Bezlitosna wojna” reklamowa doprowadziła do tego, iż reklama przestała tylko informować o produktach oferowanych przez przedsiębiorcę, ale, stymulując zbyt towarów i usług, zaczęła naruszać interesy innych przedsiębiorców i klientów. Reakcją na to zjawisko było wprowadzenie to systemów normatywnych państw wolnorynkowych przepisów mających za zadanie zwalczanie i zapobieganie czynom nieuczciwej konkurencji w reklamie.

Przedmiotem niniejszego opracowania jest jedynie nieuczciwa reklama, stąd problematyka reklamy zakazanej zostanie pominięta w niniejszych rozważaniach. Pojawią się tylko niezbędne odwołania do tej postaci czynu nieuczciwej konkurencji.

Treść rozdziału pierwszego stanowi próba definicji pojęcia reklamy oraz omówienie ewolucji zwalczania nieuczciwej konkurencji.

Lektura rozdziału drugiego ma na celu przedstawienie stypizowanych czynów nieuczciwej konkurencji zawartych w obecnie obowiązującej ustawie.

W rozdziale trzecim podjęto się próby określenia wzajemnego stosunku klauzul generalnych zawartych w z.n.k.U.

Rola Policji w zakresie przesłuchania świadka

7 sierpnia 2020

a/ kryteria ustalania i typowania świadków.

W toku postępowania przygotowawczego świadków danego zdarzenia można poszukiwać zarówno poprzez czynności procesowe, jak i czynności operacyjne. Przy ujawnianiu świadków należy kierować się pewnym kryteriami:

kryterium zamieszkania lub pobytu,
kryterium wi ęzi towarzy ski ej,
kryterium zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji,
kryterium miej sca wykonywanego zaj ęcia,
świadek z ogłoszenia.

Świadków wzywa się wysyłając wezwanie, które doręcza się przez pocztę, inny uprawniony podmiot zajmuj ący się doręczaniem korespondencji albo pracownika organu wysyłającego – a w razie niezbędnej konieczności przez Policję (art. 131 § 1 kpk).

W wezwaniu należy oznaczyć organ wysyłaj ący oraz podać, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat i czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa (art. 129 § 1 kpk).

Pisemne wezwanie należy doręczyć za pokwitowaniem odbioru (art. 130 § 1 kpk). Wezwania adresowane do żołnierzy, funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej i Służy Więziennej można doręczyć adresatom za pośrednictwem ich przełożonych, przy czym, wezwania przeznaczone dla żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową przesyła się do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę, w celu doręczenia i zarządzenia stawienia się stosowanie do wezwania (art. 134 § 1 kpk).

W wypadkach nie cierpiących zwłoki można zawiadomić lub wzywać osoby telefonicznie lub w inny sposób – stosownie do okoliczności – pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej (artykuł 137 kpk). Wezwanie, może być także doręczone za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej – w takim wypadku dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych (art. 132 § 3 kpk).

Każde niestawiennictwo świadka powinno być usprawiedliwione.

Warunki i tryb usprawiedliwiania niestawiennictwa określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24.06.2003 r. w sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa oskarżonych, świadków i innych uczestników postępowania karnego z powodu choroby oraz sposobu wyznaczania lekarzy uprawnionych do wystawiania zaświadczeń potwierdzających niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie.

Organ prowadzący postępowanie karne usprawiedliwia niestawiennictwo uczestników tego postępowania z powodu choroby, po przedłożeniu przez nich zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawiennictwa wystawionego przez:

lekarza publicznego lub niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej wyznaczonego przez kierownika ZOZ, udzielającego świadczeń zdrowotnych na obszarze, na którym mieszka lub przebywa uczestnik postępowania,
ordynatora oddziału szpitala, w którym uczestnik postępowania przebywa na leczeniu,
lekarza udzielającego świadczeń zdrowotnych w zakładzie opiekuńczo – leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym, sanatorium, prewentorium, innym zakładzie opieki zdrowotnej, przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednim stałym pomieszczeniu, w którym uczestnik postępowania przebywa na leczeniu.

Niestawiennictwo z powodu choroby uczestników postępowania, będących żołnierzami w czynnej służbie wojskowej albo innymi osobami uprawnionymi do korzystania ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez zakład opieki zdrowotnej utworzone przez MON lub MSWiA, usprawiedliwia się również po przedłożeniu przez nich zaświadczenia wystawionego przez właściwego lekarza wojskowego lub właściwego lekarza służby zdrowia MSWiA.

b / postępowanie policjanta w przypadku potrzeby zwolnienia świadka z obowiązku zachowania tajemnicy,

Zwolnienie świadka z obowiązku zachowania tajemnicy państwowej (art. 179 kpk).

W razie stwierdzenia, że przesłuchanie ma dotyczyć okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej nie można przeprowadzić tego dowodu, a konieczne jest zwrócenie się do właściwego organu o zwolnienie świadka od tego obowiązku.

Tajemnicą państwową – jest informacja niejawna określona w wykazie rodzajów informacji niejawnych, stanowiących załącznik do ustawy o ochronie informacji niejawnych, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla niepodległości lub nienaruszalności terytorium, interesów obronności, bezpieczeństwa obywateli i państwa, albo narazić te interesy, na co najmniej znaczną szkodę.

Wiadomość stanowiąca tajemnicę państwową może być wyrażona za pomocą pisma, mowy, obrazu, rysunku, znaku, dźwięku albo zawarta w urządzeniu, przyrządzie lub innym przedmiocie, a także wyrażona w jakikolwiek inny sposób.

Od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej zwalnia uprawniony organ przełożony, w stosunku do osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy.

W przypadku policjantów organem tym jest minister spraw wewnętrznych i administracji.

Uprawnionym do zwrócenia się o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej jest sąd lub prokurator, uprawnienie to nie przysługuje innym organom procesowym.

Organ uprawniony do zwolnienia świadka od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej może odmówić zwolnienia tylko wtedy, gdy złożenie zeznania mogło wyrządzić poważną szkodę państwa.

Przesłuchanie na okoliczności objęte tajemnicą państwową, po uzyskaniu zeznania, następuje z wyłączeniem jawności – art. 181 § 1 kpk.

Zwolnienie świadka z zachowania tajemnicy służbowej lub zawodowej – art. 180 kpk.

Tajemnicą służbową – jest informacja niejawna nie będąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnianie mogłoby narazić na szkodę interesy państwowe, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej.

Tajemnicę związaną z wykonywaniem zawodu lub funkcji stanowią wiadomości, które zostały uzyskane w związku z wykonywanym zawodem lub pełnioną funkcją. Jest ona określona w przepisach regulujących wykonywanie określonych zawodów lub funkcji, a także może wynikać z przyjętego przez osobę zobowiązania nieujawniania lub niewykorzystywania informacji, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową.

Zgodnie z art. 180 kpk przewidziana jest tajemnica:

notarialna,
adwokacka, obejmująca to wszystko, o czym adwokat dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej,
radcy prawnego,
lekarska, obejmująca informacje związane z pacjentem, a uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu lekarza,
dziennikarska, polegająca na obowiązku zachowania przez dziennikarza tajemnicy danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielaj ących informacji opublikowanych lub przekazywanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnienie powyższych danych, a także wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem dobra innych osób trzecich.

Generalną zasadą jest, że od obowiązku zachowania tajemnicy służbowej lub zawodowej zwalnia – w zależności od stadium postępowania karnego – sąd lub prokurator. Nie mają tego uprawnienia inne organy procesowe, np. Policja. Do wyłącznej kompetencji sądu należy jednak zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej. Organ ten jest właściwy do dokonania tego także w fazie postępowania przygotowawczego.

Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchane, co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

Zwolnienie następuje w formie postanowienia. Policja nie jest władna do zwolnienia świadka z zachowania tajemnicy, ale może wystąpić do prokuratora z odpowiednim wnioskiem o zwolnienie.

Ponadto prokurator obowiązany jest zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których w postępowaniu przygotowawczym, a także poza jawną rozprawą sądową, powziął wiadomość ze względu na swoje stanowisko.

Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po ustaniu stosunku służbowego.

Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy prokurator składa zeznania jako świadek w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości, w takich wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić prokuratora Prokurator Generalny.

Podobnie jak w przypadku sędziego oraz notariusza, a z obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić ich minister sprawiedliwości.

c/ postępowanie policjanta, gdy świadkiem jest osoba małoletnia( w tym przed ukończeniem 15 roku życia), głucha, niewidoma, nie znająca języka polskiego, w podeszłym wieku, chora.

Przesłuchanie osoby głuchej, niemej, niewidomej, nie władającej językiem polskim.

Tłumacza wzywa się, gdy chodzi o przesłuchanie osoby głuchej lub niemej, a nie wystarcza porozumienie się z nią za pomocą pisma (tłumacz języka migowego). Tłumacza wzywa się także do przesłuchania osoby nie władającej językiem polskim. Przed powołaniem niezbędne jest stwierdzenie istnienia wskazanych wyżej okoliczności. Fakultatywne wezwanie tłumacza ma miejsce wtedy, gdy zachodzi potrzeba przesłuchania osoby głuchej lub niemej, ponieważ kpk. przewiduje możliwość porozumienia się z nim przede wszystkim za pomocą pisma i może być to jedyny sposób porozumienia się z tą osobą, gdy nie zna ona języka migowego.

Obowiązkowe wezwanie tłumacza następuje, gdy chodzi o przesłuchanie osoby nie władającej językiem polski. Pojęcie niewładania językiem polskim, nie może być zawężone do całkowitej nieznajomości języka przez osobę przesłuchiwaną. Warunkiem uzasadniającym potrzebę wezwania tłumacza jest stwierdzenie, że osoba przesłuchiwana bądź nie rozumie w stopniu dostatecznym zadawanych jej pytań, bądź też na tle słabej znajomości języka polskiego nie może sformułować myśli odtwarzającej przebieg zdarzeń stanowiących przedmiot przesłuchania. Obowiązek taki istnieje również, gdy funkcjonariusz organu procesowego zna język, którym włada osoba przesłuchiwana.

Zakazy dowodowe

22 lipca 2020

Zakazy bezwzględne i względne:

Zakazy dowodzenia obejmują te sytuacje, kiedy z mocy przepisów wyłączone zostaje dowodzenie oznaczonej tezy dowodowej albo dowodzenie za pomocą określonego dowodu ogólnie dopuszczalnego.

Zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu obowiązują tylko w zakresie, w jakim zostały wyraźnie ustanowione z mocy obowiązujących przepisów. Wśród zakazów można wyodrębnić dwie grupy, a mianowicie zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu o charakterze bezwzględnym i względnym.

Zakazy dowodowe bezwzględne:

Zakaz przesłuchania w charakterze świadka obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 kpk, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę – art. 178 kpk. Zakaz ten najczęściej dotyczy okoliczności i informacji również adwokata, nie będącego obrońcą, który kontaktował się z osobą zatrzymaną działając na podstawie art. 245 kpk.
Zakaz przesłuchania w charakterze świadka duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi – art. 178 kpk. Zakaz ten dotyczy wyznań, które są uznawane przez państwo polskie. Duchownego wolno przesłuchać co do wszelkich innych okoliczności, o których dowiedział się poza spowiedzią, chociażby łączyło się to ze spełnieniem obrzędów religijnych.
Zakaz przesłuchania w charakterze świadka podejrzanego w jego własnej sprawie.
Zakaz przeprowadzania dowodów z zeznań świadka, który mimo przysługującego mu prawa do odmowy zeznań złożył zeznania, a nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania na rozprawie przed sądem pierwszej instancji oświadczył, że chce z tego prawa skorzystać. W takiej sytuacji wcześniej złożone przez niego zeznania nie mogą być odczytywane ani brane pod uwagę jako dowód – art. 186 § 1 kpk.
Zakaz zastępowania protokołów przesłuchania świadka notatkami, zapiskami czy innymi pismami – art. 174 kpk.
Zakaz przesłuchiwania biegłego albo lekarza udzielającego pomocy medycznej na okoliczność oświadczeń oskarżonego dotyczących zarzucanego mu czynu – art. 199 kpk.
Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka lekarza i innych osób wykonujących czynności wynikające z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniem psychicznym do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, jak też zakaz umieszczania w dokumentacji medycznej takich oświadczeń – art. 51 i 52 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
Zakaz przesłuchania składu sędziowskiego na okoliczność narady nad orzeczeniem – art. 108 § 1 kpk.

Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu charakteryzują się tym, że wyłączenie określonego dowodu z procesu dowodzenia jest absolutne.

Zakazy dowodowe względne:

Zakaz przesłuchania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek – art. 179 kpk.
Zakaz przesłuchań osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy służbowej i zawodowej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek – art. 180 kpk.

Kodeks wyróżnia szczególnie tajemnice zawodowe: notarialną, adwokacką, radcy prawnego, lekarską i dziennikarską.

Względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu wyłączają wprawdzie korzystanie w procesie karnym z określonych dowodów, ale pod warunkami przewidzianymi w ustawie, dowody te mogą być w procesie karnym przeprowadzone, np. pod warunkiem zgody odpowiedniego organu.

Art. 34 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

4 lipca 2020

Pierwsze zdanie[1] art. 34 upapp jest wyrazem realizacji zasady zawartej w art. 16 pkt. 2 upapp, dotyczącym prawa autora do „oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo”. W literaturze słusznie zawraca się uwagę, że z faktu iż ustawodawca expressis verbis wymienił prawo do oznaczenia utworu swym nazwiskiem nie można wnioskować, iż jest to jedyne osobiste prawo autorskie, z którego poszanowaniem musi liczyć się korzystający z utworu w ramach dozwolonego użytku. E. Traple[2] wyraźnie podkreśla, iż brak w porównaniu do poprzedniej regulacji upa z 1952 zakazu wprowadzania zmian w utworze nie oznacza jeszcze, że są one dozwolone.

Wniosek ten jest konsekwencją przyjętego przez doktrynę stanowiska, iż ograniczenia wynikające z przepisów o dozwolonym użytku dotyczą autorskich prawa majątkowych a nie osobistych. Pogląd ten trafnie przedstawił B. Michalski, pisząc iż „Wypadki ograniczenia praw podmiotowych autorów – tzw. licencja ustawowa – nigdy jednak nie odnoszą się do praw osobistych. Licencja taka nie odbiera bowiem twórcy jego praw autorskich, lecz jedynie w interesie publicznym wprowadza pewne ich ograniczenia, które jako wyjątki nie mogą być traktowane rozszerzaj ąco”[3] Dlatego też, omawiając art. 34 E. Traple pisze: „Nie ulega jednak wątpliwości, że niektóre formy rozpowszechnienia dozwolone na mocy przepisów oddziału 3 możliwe są tylko przy wprowadzeniu pewnych zmian, koniecznych choćby ze względu na zastosowaną technikę”[4].

Nie inaczej sytuacja ma się przy dozwolonym użytku prywatnym, gdzie utrata jakości przy reprodukcji utworu dla własnych osobistych potrzeb jest bardzo łatwa do wyobrażenia – wykonywanie odbitek ilustracji z książek lub czasopism metodą kserograficzną powoduje, iż sporządzone kopie odbiegają swym wyglądem od oryginałów, co mogłoby zostać uznane za ingerencję w formę utworu.

Druga część omawianego przepisu, wprowadza zasadę nieodpłatnej eksploatacji utworu w ramach dozwolonego użytku. Oznacza to, że z tytułu korzystania z utworu w ramach tej instytucji, autorowi nie przysługuje wynagrodzenie. Ustawa jednak przewiduje możliwość wprowadzenia wyjątków od tej zasady. Jeden z nich będzie pośrednio dotyczył właśnie dozwolonego użytku prywatnego. A to poprzez postanowienia zawarte w art. 20 i 201 upapp. Pierwszy z wymienionych przepisów nakłada na producentów i importerów urządzeń reprograficznych „umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu”[5] oraz na importerów czystych nośników służących do utrwalania, „w zakresie własnego użytku osobistego utworów lub przedmiotów praw pokrewnych”[6] za pomocą tych urządzeń reprograficznych, obowiązek uiszczania określonych w tym przepisie opłat, za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania, na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców. Artykuł ten reguluje również proporcje w jakich odbywa się rozdział wpływających środków z opłat pomiędzy uprawnione podmioty.

Jak pisze W. Machała „ System taki jest wyrazem ustaleń, interesy których kategorii podmiotów zostają naruszone przez poszczególne postacie zwielokrotniania w ramach użytku prywatnego”[7]. Jednocześnie autor przedstawia poważne wątpliwości co do przyjętego przez ustawę sposobu kwalifikacji poszczególnych typów urządzeń reprograficznych i naruszanych przez nie praw autorów poszczególnych typów utworów: „Trzeba wyrazić obawę, że rozgraniczenie urządzeń i nośników, służących z jednej strony do zwielokrotniania dźwięku (magnetofony i podobne urządzenia, kasety audio ect.), a z drugiej – do zwielokrotniani obrazu (magnetowidy i podobne urządzenia, kasety wideo etc.) może w praktyce okazać się zarzewiem poważnych sporów – zważywszy, że to samo urządzenie (np. nagrywarka DVD) lub ten sam nośnik (płyta CD) może służyć zarówno do zwielokrotniania dźwięku, jak i obrazu”[8].

Natomiast art. 201 zobowiązuje „posiadaczy urządzeń reprograficznych, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich” do uiszczania opłaty, w wysokości odpowiedniego procentu swoich wpływów z tego tytułu, na rzecz twórców oraz wydawców. Opłaty te mają być dokonywane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskim lub prawami pokrewnymi. Przedsiębiorcy mogą zwolnić się z obowiązku uiszczania opłat, o ile wcześniej zawrą stosowną umowę z uprawnionymi, ustalającą wysokość wynagrodzenia z tytułu zwielokrotniania utworów na własny użytek osobisty osób trzecich.

W związku z redakcją art. 20 i 201 nasuwa się pytanie, czy przepisy te mają charakter wynagrodzenia autorskiego? Jak już wcześniej wspomniałem, artykuły te w moim uznaniu stanowią wyjątek od zasady nieodpłatności dozwolonego użytku prywatnego, ale do instytucji tej odnoszą się niejako w sposób „pośredni”. Stosując przymiotnik „pośredni” zaakcentować chciałem wątpliwości związane z kwalifikacją opłat ustanowionych w tych artykułach jako wynagrodzenia w rozumieniu upapp. P

o pierwsze na uwagę zasługuje fakt, iż ustawodawca nie posłużył się w treści art. 20 i 201 w odniesieniu do opłat terminem “wynagordzenie autorskie”. Kolejną nietypową cechą rozwiązania zastosowanego w tych artykułach może być okoliczność, „iż do opłat zobowiązany zostaje nie bezpośredni użytkownik (dokonujący aktu eksploatacji utworu), ale osoba trzecia, niekorzystająca z utworu, w zakresie którego przedmiotowy obowiązek dotyczy. Przy założeniu, że chodzi tu o wynagrodzenie autorskie za korzystanie w ramach dozwolonego użytku prywatnego, następowałoby tu zatem zerwanie więzi pomiędzy zobowiązaniem a jego podstawą prawną.”[9].

Problematyczna wydaje się również kwestia, iż podmiotami pierwotnie uprawnionymi do żądania wykonania zobowiązań, nie są sami twórcy a wskazane przez ministra ds. kultury organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Poza powyższymi zastrzeżeniami W. Machała wskazuje na możliwość przypisania tym opłatom funkcji odmiennej od funkcji wynagrodzenia autorskiego. Autor ten uważa, iż z faktu, że urządzenia reprograficzne, o których mowa w art. 20 upapp często wykorzystywane są do działalności wykraczającej poza ramy dozwolonego użytku prywatnego[10], a producenci tychże urządzeń czerpią pośrednio z tego stanu zyski poprzez ich sprzedaż, opłaty o których tu mowa można by potraktować „ jako szczególną – zryczałtowaną – formę odszkodowania za naruszenie praw autorskich.”[11]. Mimo tych wątpliwości treść ust. 3 art. 18, w którym ustawodawca odnosząc się do art. 20 i 201 używa pojęcia „wynagrodzenia prawnoautorskiego”, powoduje, iż inna wykładnia tych przepisów byłaby trudna do przyjęcia.

Na koniec chciałbym zauważyć, że w piśmiennictwie podnosi się, iż omawiany przepis w praktyce dotyczyć będzie głównie dozwolonego użytku publicznego – szczególnie pierwsza jego część akcentująca potrzebę ochrony niematerialnych praw autorskich skierowana jest do tych przepisów, które dotyczą poszczególnych rodzajów tego użytku. Oczywiście, teoretycznie przepis ten odnosi się również do użytku prywatnego, jednakże ze względu na jego charakter, zadość uczynienie przepisom chroniącym niemajątkowe interesy autora wydaje się wręcz nierealne. Trudno bowiem sobie wyobrazić abyśmy np. tworząc tzw. składankę czyli kompilacje utworów muzycznych w formacie MP3 na płycie CD, opisywali dokładnie jej zawartość z uwzględnieniem każdego utworu, jego autora i wykonawcy. I choć niespełnienie wymogów z art. 34 upapp , pozwala twórcy podnieść roszczenia z tytułu naruszenia praw autorskich, to w praktyce środki kontroli ich przestrzegania jakimi dysponuje są bardzo ograniczone.

[1] „Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła.”.

[2] Ibidem, s. 369.

[3] B. Michalski, Swoboda przedruku publikacji dziennikarskiej w świetle prawa, Pal. 1968, nr 1, s. 38 [podaje za W. Machała, op. cit., s. 103].

[4] E. Traple, op. cit., s. 369.

[5]Art. 20 ust. 1 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 nr 24 poz. 83).

[6] Ibidem.

[7] W. Machała, op. cit, s. 73.

[8] Ibidem, s.74.

[9] Ibidem, s.79.

[10] Stanowią zatem naruszenie prawa autorskiego.

[11] W. Machała, op. cit. , s. 80.

Przesłuchanie świadka małoletniego

1 lipca 2020

Specyfika przesłuchania małoletniego świadka jest bardzo złożona. Już na etapie przygotowania się do przesłuchania należy więcej uwagi poświęcić dokładnym danym o małoletnim, o stopniu jego rozwoju, zainteresowaniach, kontaktowości, wrażliwości itp. Rozmawiając z małoletnim, trzeba pamiętać, że najczęściej jest to jego pierwszy kontakt z organem ścigania. Należy, więc unikać oschłości, rutyniarstwa, a konkretnie ustalić okoliczności w sposób umiejętny i taktowny.

Najtrudniejszy dla przesłuchującego będzie etap pytań i odpowiedzi. Powinien on zachować formę swobodnej rozmowy. Pytania muszą być krótkie, jasne i zrozumiałe dla małoletniego. Należy też pamiętać o tym, że dzieci używają innych określeń na pewne zjawiska, niż dorośli.

Istotna jest konieczność dostosowania pytań do okresu rozwoju małoletniego, bo różne są jego właściwości. Małoletnich do lat 12 cechuje mała koncentracja, nikła podzielność uwagi oraz znaczna podatność na sugestię. W okresie 12-17 lat pojawia się poczucie samodzielności, rozwija się krytycyzm, zdolność do analizy i ocen, zauważa się przekorę i arogancki stosunek do dorosłych.

Przesłuchanie małoletniego powinno trwać krótko. W sprawach o przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości, pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art. 185 a § 1 kpk).

Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego (art. 185 a § 2 kpk).

Protokół przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej, jeżeli został sporządzony zapis dźwiękowy, należy go odtworzyć (art. 185 a § 3 kpk).

Art. 171 § 3 kpk wprowadza istotną zmianę w procedurze przesłuchania osoby, która nie ukończyła 15 lat. Przepis dotyczy takich osób, które występują w procesie jako świadkowie lub pokrzywdzeni (przesłuchanie sprawców czynów karalnych normuje art. 39 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich). Przesłuchanie osoby, która nie ukończyła 15 lat, powinno być w miarę możliwości przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, np. w grę

wchodzi przestępstwo znęcania się nad małoletnim. Celem wprowadzenia takiego przepisu była ochrona osoby do lat 15 przed nadmiernym obciążeniem psychicznym udziałem w czynności organu procesowego.

Należy także pamiętać o uprawnieniu przedstawiciela ustawowego do sporządzenia odpisu protokołu przesłuchania, gdyż to uprawnienie wynika z jego pozycji prawnej określonej w art. 157 § 3 kpk. Nie można odmówić stronie zezwolenia na sporządzenie odpisu protokołu czynności, w której strona uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niej lub sporządzanego z jej udziałem.

Przesłuchując świadka – pokrzywdzonego, szczególnie w przypadku przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności oraz rodzinie i opiece, policjant powinien kierować się następującymi zasadami:

czas i miejsce przesłuchania pokrzywdzonego należy ustalić w taki sposób, by nie narażać go na kontakt z osobą podejrzaną, jeżeli nie jest to uzasadnione celami postępowania,
pokrzywdzonego przestępstwami przeciwko wolności seksualnej i obyczajności powinien, w miarę możliwości, przesłuchiwać odpowiednio przeszkolony policjant tej samej płci,
w przypadku, gdy przesłuchiwanym jest małoletni do lat 15, przesłuchanie powinno być, w miarę możliwości, prowadzone w pomieszczeniach specjalnie przystosowanych do tego rodzaju czynności oraz w warunkach, o których mowa w art. 171 § 3 kpk., z zastrzeżeniem ograniczeń wynikających z dyspozycji art. 185a kpk.

Uprawnienia i obowiązki pokrzywdzonego

19 czerwca 2020

Podstawowe prawa pokrzywdzonego:

Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art. 299 § l kpk).
Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 § 2 kpk).
W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator (art.52 kpk).
Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 § l kpk). Pokrzywdzony może też w toku postępowania karnego ustanowić swojego pełnomocnika (art. 87 §1 kpk).
Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (art. 87 § l i 88 § l kpk).
Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (art. 304 § l kpk). Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (art. 306 § 3 kpk).
W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (art. 12 § 2 kpk). Wniosek może być cofnięty za zgoda prokuratora lub sądu – do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej; nie dotyczy to przestępstwa określonego w art. 197 kk (art. 12 § 3 kpk).
Jeżeli istnieje uzasadniona obawa użycia wobec pokrzywdzonego, występującego w sprawie w charakterze świadka, przemocy lub groźby bezprawnej może on zastrzec dane swojego miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres ( art. 191 § 3 kpk).

W razie okazania osoby podejrzewanej, pokrzywdzony może domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (art. 173 § 2 kpk).
Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności procesowych w toku postępowania przygotowawczego (art. 315 § l kpk).
Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony może być dopuszczony do tej czynności, chyba, że, w razie zwłoki, zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu. Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 316 § l, art. 317 kpk).
Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz na wniosek pokrzywdzonego zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (art. 318 kpk).
Pokrzywdzony w toku postępowania przygotowawczego może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3 kpk).
Pokrzywdzony uczestniczący w czynnościach podpisując protokół może zgłosić zarzuty co do jego treści (art. 150 § 2 kpk).
Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem (art. 157 § 3 kpk).
Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art. 147 § 4 kpk).
Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku postępowania przygotowawczego przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (art. 156 § l i 5, art. 159 kpk).
Pokrzywdzonemu w toku dochodzenia lub śledztwa przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia – śledztwa oraz umorzenie postępowania i w związku z tym przysługuje mu prawo przejrzenia akt (art. 306 § l kpk). Pokrzywdzonemu służy ponadto prawo do złożenia zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, które naruszają jego prawa (art. 302 § 2 kpk).
Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji (art. 320 § l kpk).
Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi l miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 55 § l i 2 kpk).
Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego może złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 kpk) lub powoda cywilnego (art. 62 kpk). Jeżeli wystąpił z powództwem cywilnym w toku postępowania przygotowawczego, może żądać również jego zabezpieczenia (art. 69 § 2 i 3 kpk).
Pokrzywdzony, jako oskarżyciel posiłkowy, ma prawo składać wnioski dowodowe, być obecnym na całej rozprawie, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom oraz złożyć apelację od wyroku. Jeżeli wyrok został wydany przez Sąd Okręgowy – apelacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata (art. 446 kpk).

W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, w którym zgłoszone było powództwo cywilne, pokrzywdzony, w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (art. 69 § 4 kpk).
W razie skazania sprawcy za czyn określony w art. 46 kk., pokrzywdzony (lub inna uprawniona osoba) ma prawo zwrócić się do sądu z wnioskiem o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części.

Podstawowe obowiązki pokrzywdzonego:

Pokrzywdzony zobowiązany jest stawić się na każde wezwanie w charakterze świadka przez organ prowadzący postępowanie (art. 177 kpk).
Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego zobowiązany jest on poddać się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym (art. 192 § l i 3 kpk). W przypadku zaistnienia wątpliwości co do stanu psychicznego pokrzywdzonego, sąd lub prokurator może zarządzić jego przesłuchanie z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa (art. 192 § 2 kpk)
Pokrzywdzony, zmieniając miejsce zamieszkania lub przebywania, zobowiązany jest powiadomić o tym organ procesowy. W przypadku nie zawiadomienia, pisma wysłane pod ostatnio wskazanym adresem uważa się za doręczone (art. 139 § l kpk).

Prawo kobiet do edukacji

1 lipca 20201 czerwca 2020

„Światem dla kobiety jest dom, domem dla mężczyzny jest świat”

Wchodzenie społeczeństwa polskiego w „nowoczesność” było procesem powolnym i wynikało nie tylko z braku własnej państwowości, lecz także z konserwatyzmu, który był sposobem na zachowanie tożsamości własnej kultury. Równolegle do dążeń niepodległościowych kobiety polskie zaczęły podejmować nieśmiałe próby emancypacji. W tym właśnie czasie sformułowano większość postulatów dotyczących ich edukacji, praw politycznych i cywilnych. Realizacja znacznej części tych żądań przypadła dopiero na lata niepodległej Polski.

W szczegółach sytuacja prawna kobiet polskich różniła się w zależności od zaboru, warstwy społecznej i zamożności. Jednakże bez względu na miejsce zamieszkania i zajmowaną pozycję społeczną, wszystkie kobiety były w tym okresie wyłączone z udziału w życiu politycznym i państwowym. Nie mogły uczestniczyć w wyborach przedstawicielskich ani zajmować stanowisk publicznych. Istniały zasadnicze podobieństwa w sytuacji prawnej kobiet w poszczególnych zaborach. Przyjęty w Polsce Kodeks Napoleona (obowiązujący w zaborze pruskim i Królestwie Polskim) znacznie ograniczał prawa kobiety, cywilne i małżeńskie. Traktował ją niemal jak nieletnią, oddając pod władzę ojca, opiekuna, męża lub (w niektórych sprawach dotyczących jej dzieci) rady rodziny. Mężczyzna był głową rodziny: zarządzał majątkiem, decydował o gospodarce i dochodach, a także o wszystkich ważnych życiowych sprawach członków rodziny. Bez jego pozwolenia kobieta nie mogła stawać przed sądem, być świadkiem przy spisywaniu testamentów, umów i innych aktów notarialnych. Wspólnota materialna polegała nie tylko na tym, że mąż mógł wyłącznie rozporządzać majątkiem żony (jeśli to była np. ziemia, miał prawo ją sprzedać, wydzierżawić bez zgody małżonki), ale również wszystkimi jej dochodami. Nad dziećmi opiekę sprawował tylko ojciec. To on decydował, kto je będzie wychowywał i kiedy mogą opuścić dom rodzinny. Prawodawstwo pruskie pod względem praw ojca do opieki nad dziećmi stało na krawędzi absurdu, ponieważ od jego decyzji zależało nawet to czy dzieci będą karmione piersią matki. Pewne swobody otrzymała kobieta w zaborze austriackim, gdzie mąż był tylko zarządcą jej majątku, i w każdej chwili mogła go pozbawić tego stanowiska. Władza rodzicielska pozostawała w rękach ojca, jednak oboje rodzice mieli decydować o przyszłości dziecka. Ważne dla kobiet było prawo pozwalające na szukanie ojcostwa i zobowiązujące ojca do utrzymania nieślubnych dzieci do chwili, gdy same będą mogły na siebie zarobić (chłopców do 14 roku życia, dziewczętom do 18). Takiego prawa nie miały kobiety w innych zaborach.

W XIX wieku kobiety powoli zaczęły się dopominać o zrównanie ich pod względem prawnym z mężczyznami. Walkę kobiet polskich o pełnię praw politycznych i społecznych można podzielić na cztery okresy. W pierwszym żądały one niezależności ekonomicznej, większej swobody w życiu społecznym. Nadal jednak uznawały, że małżeństwo i macierzyństwo są najważniejszymi wartościami w życiu kobiety i im powinna się ona poświęcać. Kolejny etap rozpoczął się wraz z dążeniem do uzyskania praw wyborczych (bezpośrednich lub chociażby tylko pośrednich). Po nim następuje trzeci okres, dążenie do równouprawnienia na polu zawodowym. Ostatni etap rozpoczął się w latach 80. ubiegłego wieku i wiąże się z walką o pełnię praw politycznych, ekonomicznych i cywilnych.

Jednym z pierwszych, którzy podnieśli głos w sprawie wyzwolenia kobiet był Edward Prądzyński. W 1872 r. wydał książkę O prawach kobiety, w której żądał przyznania kobietom prawa do pracy i edukacji, dopuszczenia ich do urzędów publicznych i zrównania ich pod względem prawnym z mężczyznami. Prądzyński uważał, „że kobietom należy się od społeczeństwa nie to, co pod osłoną zasługi komuś podsunąć będzie się podobało, ale że im się należy z tytułu ich człowieczeństwa pełnia praw człowieczych, praw, któreby im pozwoliły kształcić się i do rzetelnej dopiero dojść zasługi”. Należy jednak pamiętać, że większości ówczesnego społeczeństwa bliższy był pogląd Stanisława Bronikowskiego: „Równouprawnienie kobiety i bezwzględne jej wyzwolenie, psuje harmonię społeczną, staje w drodze prawidłowemu rozwojowi społeczeństw oraz wstrzymuje postęp ludzkości.”

Oprócz przepisów prawnych dla kobiet nie mniej ważne były obyczaje regulujące życie codzienne. Małżeństwo w przypadku kobiety stanowiło normę („jedynym przeznaczeniem kobiety jest wyjść 'za ten mąż’, w ogóle jest ona 'kimś’ tylko w znaczeniu swej pożyteczności dla mężczyzny” ); obok niego pewną rolę odgrywał klasztor. Poza tym społeczne stereotypy nie pozostawiały miejsca dla kobiet samotnych. Los starej panny nie był do pozazdroszczenia, gdyż wiązały się z nim liczne przejawy dyskryminacji (niezależnie od warstw społecznych).

Specyficzne warunki historyczne, w jakich przyszło modernizować się polskiemu społeczeństwu w wieku XIX, odcisnęły swoje piętno na pozycji kobiety w rodzinie i w sposób istotny decydowały o tempie przeobrażeń również w tej sferze życia społecznego. Przekształcenia te determinowane były nie tylko odmiennościami środowisk społecznych, ich większym lub mniejszym konserwatyzmem, ich większą lub mniejszą „podatnością na modernizację”, ale warunkowały je także zróżnicowane potrzeby i oczekiwania społeczne w poszczególnych zaborach. Rola, jaką rodzina odgrywała w procesie kształtowania się świadomości narodowej i obronie polskości przed germanizacją i rusyfikacją, wyznaczała polskiej kobiecie szczególne zadania w społeczeństwie i dodatkowe pola aktywności podnosząc jej prestiż w rodzinie i poza nią. Kobieta stała się strażniczką patriotyzmu, czystości polskiego języka i polskich obyczajów. Ale jednocześnie te specyficzne polskie warunki trwalej wiązały ją z tradycją i panującym ideałem Matki Polki, symbolicznym wzorcem idealnej żony i matki. Wyrzekała się ona własnych aspiracji i pragnień, mając na względzie głównie dobro ojczyzny i wspieranie mężczyzny w walce o wolność. Model ten z jednej strony skłonił kobietę do samodzielności i rozszerzył zakres dotychczasowej jej działalności, z drugiej strony jednak ustawił ją na podrzędnym miejscu w hierarchii społecznej. Potrzeby uczuciowe kobiet nie były uwzględniane jako a priori drugorzędne, a ponadto, każda kobieta w porównaniu z panującym ideałem okazywała się istotą mało wartościową. Wpływało to hamująco na proces uniezależniania się kobiety, na jej dążenia do samostanowienia. Pomimo to, pod koniec XIX wieku widoczne jest już poszerzenie granic tej niezależności.

Pozycja społeczna kobiety była zakreślana przez jej najbliższe środowisko: rodzinę, przyjaciół, znajomych. Do czasu wstąpienia w związek małżeński w opinii społecznej miejsce młodej panny było przy rodzinie. Po ślubie zaś jej pozycję socjalną wyznaczał status socjalny jej męża. Zdecydowana większość kobiet dziewiętnastego wieku zajmowała się pracami domowymi i to je uważały za domenę swojej aktywności.

W drukowanych, pod koniec XIX wieku na łamach Przeglądu Poznańskiego, rozprawach występowano zdecydowanie przeciwko sprowadzaniu roli kobiety jedynie do zadań żony i matki, wychowującej dzieci w duchu religijnym i patriotycznym. Zarazem podkreślano, że kobiety powinny równo z mężczyznami spełniać obowiązki względem społeczeństwa. Zachęcano je do wyzwolenia się spod panujących przesądów i rozwinięcia szerszej aktywności publicznej.

W 1904 została wydana w Warszawie praca pt. Kobieta współczesna, w której czytamy, że społeczna rola kobiet „powinna być nie liczną, lecz czynną. Nie ręce tylko, ale serca i głowy oddać powinny kobiety na usługi ogółu; nie ślepo i bezmyślnie iść po wydeptanych przez drugich śladach, lecz szukać własnej drogi i w razie potrzeby nową torować. Nie czekać, aż je ktoś do roboty weźmie, pokaże, co, jak i kiedy robić, lecz samej odważnie i samodzielnie podejmować inicjatywę, działać i do działania podniecać, oto rola społeczna współczesnej kobiety”.

W początkach XIX wieku uczono młode panny z możnych domów tylko języka francuskiego i zmuszano je przede wszystkim do robót ręcznych. „Młoda Emilia (Sczaniecka) buntowała się na to wykształcenie. Pewnego dnia rzuciła więc robótkę o ziemię, podarła jedwabie i wełny, oświadczając, że chce uczyć się jak brat i inni młodzieńcy w odpowiednich szkołach, zdobywając jakąś wiedzę, a nie ślęcząc nad salonowymi robótkami. Był to bunt nie spotykany ze strony młodej panienki. Babunia starościna dostała podobno migren…” Nie od razu wiek XIX stał się więc polem walki kobiet o prawo do wykształcenia. Dopiero w drugiej połowie wieku, kwestia wykształcenia kobiet stała się paląca. Gdy wydarzenia polityczne i przemiany gospodarcze podkopały egzystencję całych warstw społecznych, kobiety zostały postawione w obliczu konieczności zarabiania na życie. Jednakże właśnie brak przygotowania niejednokrotnie uniemożliwiał im podjęcie pracy. Było to wynikiem istniejących w latach zaborów różnic pomiędzy programem kształcenia dziewcząt a chłopców.

Czołowym hasłem XIX wieku była demokratyzacja wiedzy. Jednak jeszcze w roku 1909 Kazimiera Bujwidowa pisała, że nie zostało one zrealizowane. „Przecież kobietom dotąd oświata, poza elementarną, była wzbroniona. Szkół średnich dla kobiet właściwie nie ma wcale, a do wyższych uczęszczać nie wolno, albo wolno tylko wyjątkowo. Ani w Austryi, ani w Królestwie, ani w Poznańskiem nie ma szkół średnich dla dziewcząt. Te szkoły żeńskie, które tu pod tą nazwą figurują, nie dają kończącym je dziewczętom praw do dalszego kształcenia na uniwersytetach.”
Hasło rozszerzenia edukacji kobiet głosił również pozytywizm wraz z propagowaniem „pracy u podstaw” całego społeczeństwa. Nie ograniczało się ono tylko do postulowania o wykształcenie ponadpodstawowe dla kobiet, ale coraz częściej głosiło konieczność otworzenia przed kobietami drzwi do wyższej edukacji. Na terenie Królestwa i Galicji toczyła się gorąca dyskusja na ten temat. Tak zwolennicy jak i przeciwnicy starali się argumentować swoje stanowisko na łamach ówczesnej prasy. Owa polemika ominęła w zasadzie zabór pruski. Wiązało się to ze wzmożoną w tym czasie germanizacją szkolnictwa, która doprowadziła nie tylko do zamykania szkół żeńskich, ale także do zwalniania nauczycieli polskich. Brak ewentualnych perspektyw zawodowych, konieczność przejęcia trudu kształcenia dzieci przez kobiety, głęboko zakorzeniony tradycjonalizm będący sposobem zachowania zagrożonej polskości, jak i przynależność tych ziem do Niemiec – bastionu konserwatyzmu wobec wyższej edukacji kobiet, także przyczynił się do tego, że owa dyskusja nie znalazła większego oddźwięku na tych terenach.

Owa polemika przyczyniła się do zdobycia przychylności opinii publicznej, pierwszej przeszkody na drodze kobiet do wyższych studiów. Dzięki niej społeczeństwo polskie powoli oswajało się z nieuchronnością rozszerzenia edukacji kobiet. Przygotowała także same kobiety do potrzeby podejmowania takiego wysiłku.

W XIX wieku zaczęły powstawać różne możliwości rozszerzenia wiedzy kobiet, nawet na akademickim poziomie. Kobiety skwapliwie wykorzystywały te szanse. W 1868 r. powstały Wyższe Kursy dla Kobiet w Krakowie, w 1878 r. w Petersburgu, w 1886 r. powstał Uniwersytet Latający w zaborze rosyjskim. Na wykłady na Uniwersytecie Latającym uczęszczała także polska noblistka, Maria Skłodowska. ” Były to wykłady przede wszystkim z zakresu nauk przyrodniczych (anatomia, biologia itd.) oraz socjologii. Wykłady fascynujące ze względu na wykładowców, którymi byli przeważnie ludzie o wyjątkowych kwalifikacjach i bardzo wysokim poziomie, a także i ze względu na tajemniczość, jaka je otaczała, a nawet pewien moment niebezpieczeństwa. Oczywiście tajne, odbywały się one w różnych prywatnych mieszkaniach, to tu – to ówdzie (stąd nazwa tego „uniwersytetu” – Latający).”

Kobiety, którym istniejące możliwości nie odpowiadały, podejmowały studia na uniwersytetach zagranicznych, we Francji, Anglii, Szwajcarii i Belgii. Nie każda młoda dziewczyna mogła jednak w ten sposób pogłębiać swoją wiedzę, ponieważ był to poważny wydatek finansowy. W kraju np. kobiety uzyskały prawo studiowania na uniwersytecie w Krakowie i we Lwowie na wydziale filozoficznym dopiero w 1897 r. Jednakże dostęp kobiet na wszystkie kierunki i wszystkie polskie uniwersytety przyszedł wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości.