Regulacje prawne dostępu do zawodu przewoźnika drogowego określają warunki, jakie ma spełnić ubiegający się o założenie firmy transportowej. Warunki te w Unii Europejskiej wyznacza Dyrektywa Rady 98/76WE w sprawie dostępu do zawodu drogowego przewoźnika towarowego i drogowego przewoźnika osobowego. Zgodnie z przytoczoną dyrektywa wszyscy przewoźnicy w Unii Europejskiej muszą spełniać następujące warunki dostępu do zawodu:
- dobrej reputacji (nie popełnieniu przez niego przestępstw)
- kompetencji zawodowej ( potwierdzonej obowiązkowym egzaminem)
- sytuacji finansowej (posiadanie odpowiedniego kapitału)
Spełnienie wymienionych kwalifikacji jest warunkiem dopuszczenia do zawodu.
Zasadniczą zmianą stanowiło podniesienie wartości dysponowanego kapitału przez przewoźnika do 9000 EUR, gdy wykorzystuje jeden pojazd i co najmniej 5000 EUR za każdy następny wykorzystywany pojazd. Wykonywanie międzynarodowego przewozu osób na cudzy rachunek podlega systemowi licencji. Licencję, ważną na 5 lat (z możliwością odnowienia), otrzyma przewoźnik spełniający określone warunki, w tym warunki dostępu do zawodu. W przypadku wykonywania międzynarodowych usług regularnych wymagane jest ponadto zezwolenie wydawane na maksymalny okres pięciu lat, pod warunkiem wyrażenia zgody przez każde państwo przebiegu danej linii regularnej.
Odmowa zezwolenia jest uwarunkowana wystąpieniem konkretnych przyczyn określonych w rozporządzeniu. W przeciwnym wypadku wnioskujący otrzyma zezwolenie na eksploatację linii regularnej. Nie wymagają zezwolenia: usługi okazjonalne, transport na potrzeby własne (ten ostatni podlega systemowi świadczeń) oraz specjalne usługi regularne realizowane na podstawie kontraktu między organizatorem i przewoźnikiem. Przewozy kabotażowe reguluje Rozporządzenie rady (EWG) Nr. 12/98 ustalające warunki świadczenia w Państwach członkowskich Unii usług krajowego, pasażerskiego transportu drogowego przez przewoźników obcych. Dopuszcza ono przewozy kabotażowe realizowane jako:
- specjalne usługi regularne,
- usługi okazjonalne,
- usługi regularne wykonywane w danym państwie członkowskim przez przewoźnika nie-rezydenta w ramach międzynarodowej usługi regularnej (dokonywanie zgodnie z rozporządzeniem 684/92); wyłącza się usługi miejskie i podmiejskie.
Dostęp do zawodu i do rynku przewozu osób w Unii Europejskiej to temat, który zyskuje na znaczeniu w kontekście rosnącej mobilności obywateli i integracji gospodarczej w obrębie wspólnoty. W Unii Europejskiej, regulacje dotyczące dostępu do zawodu przewoźnika osób oraz do rynku przewozu osób są ujednolicone w celu zapewnienia spójnych standardów jakości, bezpieczeństwa i uczciwej konkurencji w całej wspólnocie. Jednym z kluczowych dokumentów regulujących te kwestie jest rozporządzenie (WE) nr 1071/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 października 2009 r., które ustanawia wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Rozporządzenie to ma na celu profesjonalizację sektora przewozów drogowych, zwiększenie bezpieczeństwa na drogach oraz zapewnienie uczciwej konkurencji między przewoźnikami.
Rozporządzenie (WE) nr 1071/2009 określa warunki, które muszą być spełnione przez osoby fizyczne lub prawne, aby mogły one wykonywać zawód przewoźnika drogowego. Przede wszystkim, przewoźnik musi posiadać odpowiednią zdolność finansową, co oznacza, że musi dysponować odpowiednimi środkami finansowymi, aby prowadzić działalność na rynku przewozów drogowych. Zdolność finansowa jest weryfikowana na podstawie określonych kryteriów, takich jak posiadanie kapitału i rezerw, które pozwalają na pokrycie zobowiązań finansowych. Przewoźnik musi również wykazać się dobrą reputacją, co oznacza, że nie może być skazany za poważne przestępstwa, w tym przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu drogowemu, prawu pracy, a także przepisom o ochronie środowiska. Ponadto, przewoźnik musi posiadać odpowiednie kompetencje zawodowe, co potwierdza zdanie egzaminu z zakresu przepisów dotyczących transportu drogowego, zarządzania przedsiębiorstwem, prawa cywilnego, handlowego, socjalnego i podatkowego oraz bezpieczeństwa drogowego.
Rozporządzenie nakłada również obowiązek posiadania rzeczywistego i stabilnego zaplecza operacyjnego, które umożliwia skuteczne zarządzanie i wykonywanie przewozów. Jest to szczególnie istotne w kontekście zapewnienia wysokiej jakości usług przewozowych oraz bezpieczeństwa pasażerów. Ponadto, przewoźnicy muszą spełniać wymagania techniczne dotyczące pojazdów, które są wykorzystywane do świadczenia usług przewozowych, co obejmuje regularne przeglądy techniczne i utrzymanie pojazdów w odpowiednim stanie technicznym.
Kolejnym ważnym aspektem jest dostęp do rynku przewozu osób. Unia Europejska dąży do stworzenia jednolitego rynku przewozów drogowych, na którym przedsiębiorcy z różnych państw członkowskich mogą swobodnie świadczyć usługi przewozowe. W tym celu wprowadzono licencje wspólnotowe, które umożliwiają przewoźnikom świadczenie usług międzynarodowych na terenie całej UE. Licencja wspólnotowa jest wydawana przez odpowiednie organy w państwie członkowskim, w którym przewoźnik ma swoją siedzibę, i jest uznawana w innych państwach członkowskich. Przewoźnicy muszą również spełniać określone wymagania dotyczące bezpieczeństwa, w tym obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone pasażerom i osobom trzecim.
Warto również wspomnieć o roli technologii i cyfryzacji w sektorze przewozów osób. Nowoczesne technologie, takie jak systemy zarządzania flotą, monitoring pojazdów czy aplikacje mobilne do zamawiania przewozów, odgrywają coraz większą rolę w poprawie efektywności i jakości usług przewozowych. Wprowadzenie elektronicznych systemów rejestracji i monitorowania przewozów przyczynia się do zwiększenia transparentności i efektywności zarządzania transportem drogowym.
W kontekście dostępu do zawodu i rynku przewozu osób w Unii Europejskiej, istotne jest również zapewnienie ochrony praw socjalnych i warunków pracy kierowców. Unia Europejska wprowadziła szereg przepisów mających na celu ochronę pracowników sektora transportu drogowego, w tym regulacje dotyczące czasu pracy i odpoczynku, wynagrodzenia minimalnego, a także warunków socjalnych i zdrowotnych. Przepisy te mają na celu zapobieganie nadużyciom i zapewnienie godziwych warunków pracy dla kierowców, co z kolei przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa na drogach i jakości świadczonych usług przewozowych.
Nie można również pominąć aspektu ekologicznego. W ramach polityki transportowej Unii Europejskiej, promowane są działania mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń powietrza przez sektor transportu drogowego. Wprowadzenie norm emisji dla pojazdów, wsparcie dla rozwoju transportu niskoemisyjnego oraz promowanie alternatywnych źródeł energii, takich jak elektryczność czy wodór, stanowią istotne elementy polityki ekologicznej UE.
Podsumowując, dostęp do zawodu i do rynku przewozu osób w Unii Europejskiej jest ściśle regulowany w celu zapewnienia wysokich standardów jakości, bezpieczeństwa i uczciwej konkurencji. Rozporządzenia i dyrektywy unijne określają szczegółowe wymagania dotyczące zdolności finansowej, reputacji, kompetencji zawodowych, zaplecza operacyjnego oraz technicznych i ekologicznych wymagań dotyczących pojazdów. Ponadto, licencje wspólnotowe umożliwiają przewoźnikom swobodne świadczenie usług na terenie całej UE, co przyczynia się do integracji rynku przewozów drogowych. Wdrażanie nowoczesnych technologii oraz ochrona praw socjalnych i warunków pracy kierowców stanowią kluczowe elementy polityki transportowej UE, której celem jest zapewnienie wysokiej jakości usług przewozowych, bezpieczeństwa na drogach oraz zrównoważonego rozwoju sektora transportu drogowego.