Przesłuchanie świadka małoletniego

Specyfika przesłuchania małoletniego świadka jest bardzo złożona. Już na etapie przygotowania się do przesłuchania należy więcej uwagi poświęcić dokładnym danym o małoletnim, o stopniu jego rozwoju, zainteresowaniach, kontaktowości, wrażliwości itp. Rozmawiając z małoletnim, trzeba pamiętać, że najczęściej jest to jego pierwszy kontakt z organem ścigania. Należy, więc unikać oschłości, rutyniarstwa, a konkretnie ustalić okoliczności w sposób umiejętny i taktowny.

Najtrudniejszy dla przesłuchującego będzie etap pytań i odpowiedzi. Powinien on zachować formę swobodnej rozmowy. Pytania muszą być krótkie, jasne i zrozumiałe dla małoletniego. Należy też pamiętać o tym, że dzieci używają innych określeń na pewne zjawiska, niż dorośli.

Istotna jest konieczność dostosowania pytań do okresu rozwoju małoletniego, bo różne są jego właściwości. Małoletnich do lat 12 cechuje mała koncentracja, nikła podzielność uwagi oraz znaczna podatność na sugestię. W okresie 12-17 lat pojawia się poczucie samodzielności, rozwija się krytycyzm, zdolność do analizy i ocen, zauważa się przekorę i arogancki stosunek do dorosłych.

Przesłuchanie małoletniego powinno trwać krótko. W sprawach o przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości, pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art. 185 a § 1 kpk).

Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego (art. 185 a § 2 kpk).

Protokół przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej, jeżeli został sporządzony zapis dźwiękowy, należy go odtworzyć (art. 185 a § 3 kpk).

Art. 171 § 3 kpk wprowadza istotną zmianę w procedurze przesłuchania osoby, która nie ukończyła 15 lat. Przepis dotyczy takich osób, które występują w procesie jako świadkowie lub pokrzywdzeni (przesłuchanie sprawców czynów karalnych normuje art. 39 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich). Przesłuchanie osoby, która nie ukończyła 15 lat, powinno być w miarę możliwości przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, np. w grę

wchodzi przestępstwo znęcania się nad małoletnim. Celem wprowadzenia takiego przepisu była ochrona osoby do lat 15 przed nadmiernym obciążeniem psychicznym udziałem w czynności organu procesowego.

Należy także pamiętać o uprawnieniu przedstawiciela ustawowego do sporządzenia odpisu protokołu przesłuchania, gdyż to uprawnienie wynika z jego pozycji prawnej określonej w art. 157 § 3 kpk. Nie można odmówić stronie zezwolenia na sporządzenie odpisu protokołu czynności, w której strona uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niej lub sporządzanego z jej udziałem.

Przesłuchując świadka – pokrzywdzonego, szczególnie w przypadku przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności oraz rodzinie i opiece, policjant powinien kierować się następującymi zasadami:

  • czas i miejsce przesłuchania pokrzywdzonego należy ustalić w taki sposób, by nie narażać go na kontakt z osobą podejrzaną, jeżeli nie jest to uzasadnione celami postępowania,
  • pokrzywdzonego przestępstwami przeciwko wolności seksualnej i obyczajności powinien, w miarę możliwości, przesłuchiwać odpowiednio przeszkolony policjant tej samej płci,
  • w przypadku, gdy przesłuchiwanym jest małoletni do lat 15, przesłuchanie powinno być, w miarę możliwości, prowadzone w pomieszczeniach specjalnie przystosowanych do tego rodzaju czynności oraz w warunkach, o których mowa w art. 171 § 3 kpk., z zastrzeżeniem ograniczeń wynikających z dyspozycji art. 185a kpk.