Zakazy bezwzględne i względne:
Zakazy dowodzenia obejmują te sytuacje, kiedy z mocy przepisów wyłączone zostaje dowodzenie oznaczonej tezy dowodowej albo dowodzenie za pomocą określonego dowodu ogólnie dopuszczalnego.
Zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu obowiązują tylko w zakresie, w jakim zostały wyraźnie ustanowione z mocy obowiązujących przepisów. Wśród zakazów można wyodrębnić dwie grupy, a mianowicie zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu o charakterze bezwzględnym i względnym.
Zakazy dowodowe bezwzględne:
- Zakaz przesłuchania w charakterze świadka obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 kpk, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę – art. 178 kpk. Zakaz ten najczęściej dotyczy okoliczności i informacji również adwokata, nie będącego obrońcą, który kontaktował się z osobą zatrzymaną działając na podstawie art. 245 kpk.
- Zakaz przesłuchania w charakterze świadka duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi – art. 178 kpk. Zakaz ten dotyczy wyznań, które są uznawane przez państwo polskie. Duchownego wolno przesłuchać co do wszelkich innych okoliczności, o których dowiedział się poza spowiedzią, chociażby łączyło się to ze spełnieniem obrzędów religijnych.
- Zakaz przesłuchania w charakterze świadka podejrzanego w jego własnej sprawie.
- Zakaz przeprowadzania dowodów z zeznań świadka, który mimo przysługującego mu prawa do odmowy zeznań złożył zeznania, a nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania na rozprawie przed sądem pierwszej instancji oświadczył, że chce z tego prawa skorzystać. W takiej sytuacji wcześniej złożone przez niego zeznania nie mogą być odczytywane ani brane pod uwagę jako dowód – art. 186 § 1 kpk.
- Zakaz zastępowania protokołów przesłuchania świadka notatkami, zapiskami czy innymi pismami – art. 174 kpk.
- Zakaz przesłuchiwania biegłego albo lekarza udzielającego pomocy medycznej na okoliczność oświadczeń oskarżonego dotyczących zarzucanego mu czynu – art. 199 kpk.
- Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka lekarza i innych osób wykonujących czynności wynikające z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniem psychicznym do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, jak też zakaz umieszczania w dokumentacji medycznej takich oświadczeń – art. 51 i 52 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
- Zakaz przesłuchania składu sędziowskiego na okoliczność narady nad orzeczeniem – art. 108 § 1 kpk.
Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu charakteryzują się tym, że wyłączenie określonego dowodu z procesu dowodzenia jest absolutne.
Zakazy dowodowe względne:
- Zakaz przesłuchania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek – art. 179 kpk.
- Zakaz przesłuchań osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy służbowej i zawodowej, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek – art. 180 kpk.
Kodeks wyróżnia szczególnie tajemnice zawodowe: notarialną, adwokacką, radcy prawnego, lekarską i dziennikarską.
Względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu wyłączają wprawdzie korzystanie w procesie karnym z określonych dowodów, ale pod warunkami przewidzianymi w ustawie, dowody te mogą być w procesie karnym przeprowadzone, np. pod warunkiem zgody odpowiedniego organu.